نظام حقوقی مهریه؛ یکی از علت‌های ازدواج‌هراسی آقایان

به گزارش ایکنا از خراسان رضوی حجت‌الاسلام والمسلمین فرج‌الله هدایت‌نیا، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در نشست علمی «آسیب‌شناسی نظام حقوقی مهریه» که امروز شنبه دهم شهریور ماه در پژوهشکده ثامن برگزار شد، اظهار کرد: موضوع آسیب‌شناسی نظام حقوقی مهریه، موضوعی کاربردی و کلی است، لذا دلایل بسیاری در این خصوص وجود دارد و موضوعات گسترد‌ه‌ای را شامل می‌شود، اما چهار موضوع اصلی مطرح در آسیب‌شناسی مهریه، علت‌یابی ریشه‌های حقوقی، پیامدشناسی آسیب‌های حقوقی مهریه، مصداق‌یابی و راهکاریابی است.

 

وی در خصوص علت‌شناسی این پدیده بیان کرد: بخش قابل توجهی از آسیبهای نظام حقوقی مهریه به روش‌ها و فنون قانون‌گذاری و قانون‌نگاری مرتبط می‌شود، زیرا معنی این موضوع آن است که این آسیب‌ها ممکن است بر اساس فتواگذاری و بی‌تجربگی قانون‌گذاران بیان شده و آسیب‌های بسیاری را پدید آورده باشد.

 

این پژوهشگر حقوق زن و خانواده ادامه داد: نظام قانون‌گذاری در کشور ایران بر اساس فتوایی تعین ندارد و فرد می‌تواند مبنای معتبری را مبنای قانون‌گذاری قرار دهد و قاعده‌ای را وضع کند که هیچ پشتوانه‌ فتوایی ندارد که این امر به صورت فراوان مشاهده شده است. از سال ۱۳۹۵ در سیاست‌های کلی خانواده تأکید شده است که تمام قوانین و مقررات خانواده‌محور باشد و به این موضوع توجه شود، اما هنوز رابطه درستی بین خانواده‌محوری قانون‌گذاری با اصل چهارم قانون اساسی مبنی بر لزوم انطباق تمام قوانین بر احکام شرعی برقرار نشده است؛ بنابراین اگر قرار است پروژه‌ای تعریف شود، یکی از مهم‌ترین کارها برای آن موضوع، علت‌شناسی است.

 

هدایت‌نیا در خصوص پیامدشناسی این موضوع گفت: نظام حقوقی مهریه یکی از علت‌های ازدواج‌هراسی برای آقایان محسوب می‌شود و این موضوع در مقاله علت‌های ازدواج‌هراسی، به خوبی بیان شده است، همچنین یکی دیگر از پیامدهای آسیب‌های مهریه، تضعیف بنیان خانواده بوده و یکی از مشکلات جدی ما این است که چگونه قانون‌گذار باید بتواند بین حقوق اعضای خانواده و مصالح کلان خانواده توازن برقرار کند. ابهامات، تعارضات، خلأها و فتوامحوری باعث اختلالات و آسیب‌های بسیاری شده که پیامدهای گوناگونی را در عرصه خانواده باقی گذاشته است.

 

وی با ارائه نمونه‌هایی از ابهامات ماده‌های ۱۰۸۰ و ۱۰۸۵ تصریح کرد: آسیب‌های نظام حقوقی مهریه از 10 مورد بیشتر و یکی از آنها مربوط به ماده ۱۰۸۰ قانون مدنی است که در خصوص مقدار مهریه بیان شده و محدودیتی برای آن در نظر گرفته نشده است که این امر مشکلات فقهی را هم به دنبال دارد و در ماده ۱۰۸۵ هم ابهام گستره حق وظایف را به وجود می‌آورد و این امر سؤالات و تناقضاتی را پدید آورده است.

 

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی اظهار کرد: دو روایت وجود دارد که مهریه را از سایر بدهی‌ها مستثنا کرده، اما به دلیل کمبود سند برای روایت این امر کنار گذاشته شده و در نظام حقوقی به آن توجهی نشده است، همچنین مشکلات دیگری اعم از بذل مهر و امکان وجوه در موضوع مهریه مطرح است که آسیب‌های بسیاری را فراهم آورده است.

 

 

در ادامه عباس شیخ‌الاسلامی، حقوقدان، وکیل، و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: نظام خانواده در ایران چالش‌های بسیاری دارد و شهید بهشتی در خصوص نظام حقوق زن در اسلام و خانواده کتابی نوشته که بسیار خوب است و ما در نوشتن کتاب هیچ مشکلی نداریم، اما با شروع تئوری‌های حاکمیت در این خصوص آسیب‌های بسیاری پدید آمده، حاکمیت به عرف توجه نکرده و برخلاف نگاه ما شرع در این موضوع کارآمدی نداشته است.

 

وی ادامه داد: علاوه بر مشکلات مهریه، مشکلات دیگری در خصوص ازدواج، حضانت، ولایت و دیگر موضوعات دیده می‌شود که در آن به شرع توجه نشده و مبحثی برای درگیری خانواده‌ها شده است. با توجه به اینکه ما از اخلاق اسلامی دور شده‌ایم، عبارات را از قرآن کریم به‌صورت ظاهری گرفته‌ایم، اما به بطن آن توجه نکرده‌ و آن را شبیه به یک کاریکاتور ساخته‌ایم که به خودی‌خود دلیلی برای طلاق محسوب می‌شود.

 

این حقوقدان گفت: هنگامی که دو مشکل مهریه و حق طلاق آقایان را در خانواده‌ها حل می‌کنیم، اجرا و ادامه زندگی‌ها بسیار بهتر و معمولاً با این دو موضوع درگیری‌های خانواده شروع و مشکلات جدی می‌شود. مهریه با نگاهی خاص وارد زندگی‌ها شده و در حال حاضر به قانونی برای کاسبی تبدیل شده است.

 

شیخ‌الاسلامی بیان کرد: با توجه به مشکلات بیان شده از نظر بنده باید بازنگری خاصی در خصوص قوانین مهریه صورت گیرد و با توجه به مطالعاتم این قوانین مشکل فقهی ندارد و مشکلات اکثراً عرفی و این امر در صورتی است که در 70 درصد پرونده‌ها مهریه بخشیده و حق طلاق به زن داده می‌شود. دو مورد از مشکلاتی که اکنون مشاهده می‌شود ازدواج سفید و عدم ازدواج است و این امر ناشی از موضوع مهریه و حق طلاق مردان است، لذا اگر می‌خواهیم به این مشکلات پایان دهیم باید بازنگری مطلوبی را پدید آوریم.

 

وی افزود: با توجه به این موضوعات برخی از جوانان برای ازدواج با همدیگر توافق می‌کنند و مرد تمامی حق‌ها را قبل از ازدواج به زن می‌دهد و زن هم مهریه خود را بسیار بسیار کاهش می‌دهد و تنها یک سکه را مهر می‌کنند، البته این راهکار، در این شرایط راهکاری خوب و منطقی محسوب می‌شود.

 

این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: این شیوه قوانین مهریه دعواساز و مانع‌ساز است، بنابراین برای این موضوع باید راهکاری پیدا کنیم. راهکارهایی که در این خصوص بیان می‌شود، در دو دسته راهکارهای بد و راهکارهای خوب بیان می‌شود. یکی از راهکارهای بدی که در این خصوص تعریف شده، تعیین سقف است و بنده با این موضوع مخالف هستم، زیرا همه مردم یک‌ مدل نیستند و امکان پرداخت در قشرهای مختلف تفاوت دارد. یکی دیگر از راهکارها تعیین مالیات برای مرد است که راهکاری معقول‌تر است اما از نظر بنده باز هم راهکاری بد محسوب می‌شود.

 

شیخ‌الاسلامی ادامه داد: یکی از راهکارهای خوب این موضوع، پررنگ کردن تنصیف درآمدهای طرفین است که در کشورهای مختلف به صورت خوبی جواب داده و راهکارهای فنی در آن کشورها ارائه شده است، یکی دیگر از راهکاری خوب، بیمه مهریه است و طی آن دولت و شرکت‌های بیمه باید مداخله داشته باشند و پشتوانه‌ای را برای زن پدید آورند.

 

وی گفت: مهریه در جامعه امروزی یک آسیب شده و آسیب‌های گوناگون دیگری را به وجود آورده است که شامل زندانی کردن مرد، تسقیط مهریه و .. است.