وی افزود: بهاینترتیب به جلوی درب هر خانه که میرسیدند برای اینکه مطمئن شوند کسی در خانه هست یا نه یک نفر از بچهها که او را با عنوان استاد برگزیدهاند با صدای بلند میگفت: «رَمِزُاْنی مارْ وَاْ مِدِیْ یا وَرْ خُانِمْدِ – رمضانی ما را میدهید یا بخوانیمش»، اگر در خانه کسی بود و چیزی به آنها میداد به در خانه دیگر میرفتند وگرنه اگر احساس میکردند کسی در خانه هست و جوابی نمیدهند خواندن رمضانی را آغاز میکردند، ابتدا استاد یک مقدمه و دعایی میخواند و شاگردان بعد از هر جمله او میگفتند آمین و یادی از حضرت محمد (ص)، حضرت علی (ع) و ائمه اطهار میکردند.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: پسران نوجوان با خواندن اشعاری معروف به «الله رمضونی» و لهجه بیرجندی از صاحبخانه طلب انعام میکنند، این گروه در پایان با خواندن اشعاری مبنی بر تشکر و آرزوی توفیق برای صاحبخانه برای خواندن رمضانی به خانه بعدی مراجعه میکنند.
برآبادی اظهار کرد: این مراسم با شماره 811 در فهرست میراث معنوی (ناملموس) کشور به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: یکی از آیینهای کهن مردم خراسان جنوبی مناجات و شبخوانی یا شوخانی بوده که از نخستین شب ماه رمضان شروع میشود و درگذشته نهچندان دور مراسمی با عنوان شوخوانی و رمضوخوانی در روستاها و شهرهای خراسان جنوبی بهویژه بیرجند باشکوه برگزار میشد که امروز مانند بسیاری از سنتها کمرنگ شده است.
وی افزود: شوخوانی «شبخوانی» نوعی مناجات باخدا بوده است و در قدیم هنگام سحر مردم روستا با صدای خروس خانه بیدار میشدند و چون پاس دوم را خروس میخوانده میفهمیدند که وقت سحرخوانی و شوخوانی یا همان مناجات سحر ماه رمضان است. برخی ریشسفیدان و بزرگان پس از نیمهشب سه نوبت بر بالای بام خانه رفته و با صدای بلند به خواندن ادعیه و نیایش میپردازند، مردم نیز با شنیدن شوخوانی از خواب بیدار شده و تدارک سحری را میبینند؛ این مراسم سنتی ماه رمضان هنوز در برخی روستاهای شهرستان بیرجند رواج دارد.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: مراسم طبلزنی یکی از آیینهای سنتی در طبس است که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد و تا پایان ماه رمضان ادامه دارد، این مراسم در دو نوبت سحر و افطار اجرا میشود و هر بار اجرا به مدت ۱۰ دقیقه تا یک ربع و هر نوبت شامل سه بار به فاصله یک ساعت از مرتبه قبل نواخته خواهد شد.
وی افزود: این موسیقی با ضربات هماهنگ زمان باقیمانده به اذان را اعلام میکند و در پایان یک بخش کوتاه دارد که ریتم آن بههمریخته و مردم با شنیدن آن متوجه میشوند که زمان کوتاهی به اذان مانده است، در قدیم پس از اجرای این موسیقی، توپ خاصی به نام زنبورک به صدا درمیآمد و به برگزارکنندگان این عمل زنبورک زن و نقارهزن میگفتند و تمامی این کارها در اکثر مناطق بهطور موروثی بود و بهندرت غریبهای وارد میشد.
برآبادی افزود: صدای پرطنین این طبلها با ترتیب موزون و دلنشین خاطره نقارهزنی بارگاه امام رضا (ع) را زنده میکند و مراسم طبلزنی با شماره ۱۸۹ در فهرست میراث معنوی کشور (ناملموس) به ثبت رسیده است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: جزء خوانی قرآن کریم که گاهی به آن «دوره قرآن» هم میگویند به دو شیوه خانگی یا عمومی برگزار میشود و ماه رمضان دورههای خانگی ختم قرآن در خراسان جنوبی رونق خاصی دارد و بیشتر روزهداران سعی میکنند با حضور در این مجالس معنوی از فضیلت و ثواب آن بهره ببرند.
برآبادی افزود: دورههای قرآن در عصر یا شب برگزار میشود و یک نفر به نام «ملا» حضور دارد که در روخوانی قرآن کریم مسلط است و زمانی که کسی کلمهای از قرآن را اشتباه بخواند فقط او میتواند آن اشتباه را تصحیح کند.
وی تصریح کرد: جمعآوری خیرات و کمکهای نقدی مردم هر منطقه برای کمک به یتیمان و بیسرپرستان و تعمیر و توسعه مساجد از دیگر برنامههای ماه مبارک رمضان در این استان است. سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: توزیع سبدهای غذایی توسط مردم، مراکز خیریه و ادارات و نهادها بین خانوادههای نیازمند در ماه مبارک رمضان ازجمله برنامههایی است که هرسال اجرا میشود.
برآبادی افزود: پختن غذاهای نذری شامل آش رشته، نان، پنیر و سبزی، حلوا، خرما، فرنی، شلهزرد، زولبیا و بامیه برای افطار کردن و توزیع آن در مناطق محروم و بین نیازمندان، دوستان و خویشاوندان از دیگر رسومی است که در ماه رمضان رونق دارد.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: یکی از مراسمی که از گذشتههای دور شب بیست و هفتم ماه رمضان در خراسان جنوبی اجرا شده آیین ملاقهزنی «کفچلزی» است که توسط دختران و زنان اجرا میشود.
برابادی افزود: در این شب بانوان بهصورت فردی یا دو نفری باهم و برداشتن یک سبد یا قلبیر که پارچهای درون آن انداخته و در داخل قلبیر قرآن، آینه، شانه و یک سرمهدان گذاشتهاند و یک کفچلز «کفگیر» یا قاشق به دست دیگر گرفته به در خانههایی که از پیش در نظر گرفتهاند میروند درحالیکه صورت خود را چنان در چادر پنهان میکنند که دیده و شناخته نمیشوند.
وی ادامه داد: آنان به در هر خانهای که میرسند با کفچلز چند بار با فواصل کوتاه به در خانه میکوبند و به این وسیله حضور خود را اعلام میکنند. بانوی خانه به دم درآمده سبد آنها را گرفته ابتدا برای تیمن شانه را بر میدارد و به موهای خود میکشد بعد سرمهدان را به دست گرفته و چشمهایش را با سرمه سیاه میکند آنگاه آینه را برداشته و چهره خود را در آینه نگاه میکند و مبلغی پول داخل سبد میگذارد و به صاحبش میدهد.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی گفت: آیین ملاقهزنی (کفچلزی) نیز با شماره ۸۱۶ در فهرست آثار معنوی کشور (ناملموس) به ثبت رسیده است.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی خراسانجنوبی افزود: مردم روز آخر ماه رمضان در دورههای خانگی قرائت قرآن با دادن شیرینی، نقل و شکلات مراسم ختم قرآن برگزار میکنند و برای نماز عید سعید آماده میشوند بهطوریکه در آخرین روز ماه رمضان سرپرست خانوادهها با محاسبه میزان فطریه آن را از خرجی سالانه یا روزانه جدا کرده و در محل خاصی قرار داده تا در اولین فرصت به افراد فقیر و مستمند تحویل دهد.
وی افزود: مراسم وداع با ماه رمضان نیز نشانه تدین مردم این دیار و انس با خداوند است که شب آخر، وداع در شبخوانی همراه با مناجات است و روزهداران پس از یک ماه عبادت به مساجد جامع و محل خود روی میآورند و به اقامه نماز عید فطر میپردازند و با پرداخت فطریه، زکات سلامت تن خود را نیز به افراد نیازمند ادا میکنند.
گفت و گو از سپیده قلندری
انتهای پیام