درست‌نویسی، بنیان هویت نوشتاری زبان فارسی است و نقش بنیادینی در پاسداشت، پویایی و انتقال صحیح مفاهیم ایفا می‌کند. وقتی نوشتار از اصول نگارشی، املایی و دستوری پیروی کند، زبان از خطر آشفتگی و سستی مصون می‌ماند. از سوی دیگر، درست‌نویسی زبان را به ابزاری دقیق‌تر برای اندیشیدن، آموزش و انتقال دانش تبدیل می‌کند. با این حال، چالش‌هایی همچون ناآشنایی عمومی با اصول درست‌نویسی، کم‌توجهی برخی نویسندگان و رسانه‌ها به قواعد زبان، نبود آموزش فراگیر و کاربردی و نفوذ نادرست زبان‌های بیگانه، از جمله موانعی‌ست که مانع تحقق کامل درست‌نویسی در سطح جامعه می‌شود.
رسانه‌ها نقش مهمی در الگوسازی زبانی دارند. به‌کارگیری زبان فارسی معیار و درست در برنامه‌های صوتی، تصویری، نوشتاری و به‌ویژه شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند زبان سالم و صحیح را به مخاطب منتقل کند. بهره‌گیری از ویراستاران خبره، نظارت کیفی زبانی، تولید محتوای آموزشی جذاب و تشویق به خواندن متون استاندارد، از جمله اقداماتی‌ست که می‌توان در راستای بهبود زبان فارسی در فضای عمومی و رسانه‌ای انجام داد.
ویراستاران با مشکلات متعددی مواجه‌اند، از جمله نبود شناخت عمومی از جایگاه و اهمیت ویراستاری، دستمزدهای اندک نسبت به زحمت و تخصص کار، نادیده‌گرفتن نظرات ویراستار از سوی برخی مؤلفان یا ناشران و نبود بیمه یا امنیت شغلی برای بسیاری از فعالان این حوزه.
از مسئولان و نهادهای فرهنگی انتظار می‌رود به ارتقای جایگاه حرفه‌ای ویراستاران کمک کنند، از جمله با تعریف حقوق صنفی، ایجاد انجمن‌های فعال، حمایت مالی و اعتباری از فعالیت‌های ویراستاری و ترویج فرهنگ توجه به ویرایش در تولیدات فرهنگی.
برای رعایت بهتر قواعد دستوری در نوشتارهای روزمره، آموزش گام‌به‌گام و کاربردی در مدارس و دانشگاه‌ها بسیار مؤثر است؛ همچنین بهره‌گیری از ابزارهای ویراستاری رایانه‌ای، مطالعه آثار نویسندگان معتبر فارسی‌زبان، شرکت در کارگاه‌های نگارش و ویرایش و حتی مشورت با ویراستاران حرفه‌ای می‌تواند افراد را به‌تدریج با اصول نگارش صحیح آشنا و درونی‌سازی این قواعد را در نوشتارهای روزمره ممکن کند.
برای حفظ اصالت زبان فارسی در برابر سیل تغییرات، لازم است توازنی میان پویایی و هویت زبانی برقرار شود. پیشنهاد می‌شود فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تعامل بیشتر با جامعه و رسانه‌ها، واژه‌سازی‌های جذاب و به‌موقع ارائه دهد؛ همچنین آموزش عمومی درباره ریشه‌ها و ساختار زبان، توجه به متون کلاسیک، حمایت از نویسندگان و مترجمان متعهد و تقویت تولیدات رسانه‌ای با زبان فارسی معیار، از جمله راهبردهای مؤثر در این مسیر است.
بله، گسترش فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بدون نظارت زبانی باعث ورود واژگان و ساختارهای غیراستاندارد به زبان روزمره شده است. استفاده افراطی از مخفف‌ها، صورت‌های گفتاری به جای نوشتاری و حتی نگارش آمیخته با واژگان بیگانه، از جمله تغییراتی‌ست که در این سال‌ها به‌وفور مشاهده شده و بر زبان فارسی رسمی تأثیر گذاشته است. هرچند زبان موجودی پویاست، اما بی‌توجهی به معیارهای زبانی می‌تواند باعث افت کیفیت نوشتار عمومی شود.
ویراستاری، حرفه‌ای خلاقانه، دقیق و مسئولانه است که علاقه‌مندان به زبان و نوشتار را به خود جذب می‌کند. پیشنهاد من به جوانان علاقه‌مند این است که مطالعه جدی دستور زبان فارسی، آثار ادبی و نگارشی و شرکت در دوره‌های آموزشی تخصصی را در اولویت قرار دهند؛ همچنین تمرین مستمر و ویرایش متون متنوع، تجربه آن‌ها را عمیق‌تر خواهد کرد. جذابیت ویراستاری در مواجهه مداوم با ایده‌های نو، نقش مؤثر در کیفیت‌بخشی به متون و لذت از پالایش زبان نهفته است. در این حرفه، ویراستار نه‌تنها خدمت‌گزار زبان، بلکه شریک فکری نویسنده است.
زهرا مظفری‌فرد
انتهای پیام