«روضه‌الشهدا»؛ قدیمی‌ترین نسخه خطی عاشورایی در گنجینه فاطمی

حجت‌الاسلام والمسلمین صادق فلاح‌پور، رئیس کتابخانه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) در گفت‌و‌گو با ایکنا از قم، درخصوص تعداد نسخ خطی نفیس درباره موضوعات عاشورا و زیارت در کتابخانه فاطمی اظهار کرد: تاریخچه‌ای از نسخ خطی با موضوع واقعه کربلا، عاشورا و مقتل و مصائب امام حسین(ع) در کتابخانه آستان مقدس کریمه اهل بیت(ع) موجود است.

وی گفت: در بخش منابع کهن کتابخانه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س)، بیش از ۲ هزار نسخه خطی در موضوعات مختلف نگهداری می‌شود، از میان این گنجینه، حدود ۵۰ نسخه به موضوع عاشورا، واقعه کربلا و مصائب امام حسین (ع) اختصاص دارد.

رئیس کتابخانه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) ابراز کرد: قدیمی‌ترین نسخه موجود در این مجموعه، متعلق به سال ۱۰۷۶ قمری یعنی حدود ۳۷۰ سال پیش و با عنوان «روضه‌الشهدا» اثر ملاحسین واعظ کاشفی بیهقی (درگذشته ۹۱۰ قمری) است، نکته قابل توجه آن‌که تمامی نسخه‌های موجود با این موضوع در گنجینه منابع کتابخانه از سده یازدهم هجری به بعد کتابت شده‌اند.

بیشتر بخوانید:

• سیمای امام حسین(ع) در قرآن از منابع اهل سنت
• پیام قیام امام حسین(ع) برای جامعه امروز
• آنچه باید از مقاومت سیدالشهدا(ع) بیاموزیم
• چرا امام حسین(ع) اصلاح امت جدش را خواستار شد
• عاشورا؛ بازتاب تقابل ازلی حق و باطل + فیلم
• تقویت فرهنگ عاشورایی جامعه و احیای اهداف قیام سیدالشهدا(ع)
• جلوه‌هایی از بصیرت و ولایتمداری در سیره حضرت عباس(ع)
• جاودانه‌سازی مفاهیم نهفته در کربلا با جهت‌گیری انسانی امری ضروری است + فیلم
• عناصر بازشناسی پیام عاشورا در زمانه امروز
• عاشورا از منظر صحیفه سجادیه
• موانع الگوگیری از نهضت حسینی
• آنچه عاشورا به ما آموخت + فیلم
• آیاتی که امام حسین(ع) از مدینه تا کربلا تلاوت کرد

وی گفت: از دیگر نسخه‌های ارزشمندِ کهن در این موضوع، نسخه خطی «حدیقة السعداء» اثر محمدبن سلیمان بغدادی (متخلص به فضولی، درگذشته ۹۶۳ قمری) است که این اثر، ترجمه‌ای ترکی (آذربایجانی) از کتاب «روضة الشهداء» از کمال‌الدین حسین‌بن علی کاشفی بیهقی به شمار می‌رود و در سال ۱۰۷۸ هجری قمری کتابت شده است؛ ساختار این نسخه در ۱۰ باب و یک خاتمه تنظیم شده که از باب هفتم تا دهم به شرح جامعی از واقعه کربلا، از شهادت مسلم بن عقیل (ع) تا فجایع پس از عاشورا پرداخته است.

تفاوت کتاب «حدیقه السعدا» با کتاب «روضة الشهداء»

وی بیان کرد: تفاوت کتاب «حدیقه السعدا» با کتاب «روضة الشهداء» در این است که فضولی نویسنده کتاب «حدیقه السعدا» صرفاً مترجم نبوده بلکه با افزودن اشعار خود و بازنگری در ساختار، اثری مستقل خلق کرده است؛ محمدبن سلیمان بغدادی متخلص به فضولی از متونی مانند «لهوف» اثر سیدبن طاووس و «مقتل ابومخنف» در تدوین این اثر استفاده کرده که بر اعتبار تاریخی آن می‌افزاید.

رئیس کتابخانه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه (س) بیان کرد: از بین این منابع نسخه‌هایی هستند که آیت‌الله مرعشی‌نجفی به کتابخانه آستان مقدس حضرت فاطمه معصومه(س) در سال ۱۳۷۲ هجری قمری اهدا کرده است که از جمله می‌توان به نسخه خطی «جلاءالعیون» از علامه مولی محمد باقر مجلسی، «مجمع‌البکا (مقتل فارسی)» از محمد شیرازی در قرن ۱۳ هجری قمری و کتاب «مقتل ار شوقی در قرآن ۱۴ هجری قمری اشاره کرد.

وی گفت: همچنین، «لب عین البکاء» از ملا محمدنقی(تقی) بن احمد بروجردی، متخلص به (نقی) در قرن ۱۲ هجری قمری، «مخزن البکاء» از ملا محمدصالح بن محمد برغانی قزوینی در سال ۱۲۷۱ هجری قمری، «شرح الزیارة الجامعة الکبیرة»، «حدیقة السعداء» از محمدبن سلیمان بغدادی معروف به فضولی در سال ٩٦٣ هجری قمری از دیگر نسخه‌هایی هستند که آیت‌الله مرعشی‌نجفی به کتابخانه فاطمی اهدا کرد.

فلاح‌پور بیان کرد: جدیدترین نسخه خطی با این موضوع مربوط به سده ۱۳ و ۱۴ با عنوان «مجمع البکاء» از محمد شیرازی است که آیت‌الله مرعشی‌نجفی در سال ۱۳۷۳ هجری قمری به کتابخانه آستان مقدس کریمه اهل بیت(ع) اهدا کرده است و همچنین ازجمله نسخ خطی مربوط به قرن ۱۴ به خط مؤلف می‌توان به نسخه خطی الصحیفه المبکیه الباقیه اشاره کرد.

گفت‌وگو از الهام حلاجیان