در حدیثی، امام صادق(ع) فرمود: «وَ أَنَّ مِنْ دِینِهِمُ (الأئمة) اَلْوَرَعَ وَ اَلْعِفَّةَ وَ اَلصِّدْقَ وَ اَلصَّلاَحَ وَ اَلاِسْتِقَامَةَ وَ اَلاِجْتِهَادَ وَ أَدَاءَ اَلْأَمَانَةِ إِلَی اَلْبَرِّ وَ اَلْفَاجِرِ وَ طُولَ اَلسُّجُودِ وَ صِیَامَ اَلنَّهَارِ وَ قِیَامَ اَللَّیْلِ وَ اِجْتِنَابَ اَلْمَحَارِمِ وَ اِنْتِظَارَ اَلْفَرَجِ بِالصَّبْرِ؛ و از دین و آیین آنان (یعنی امامان(ع)) ورع و عفت و راستگویی و صلاح و استقامت و کوشش در طاعت، و ادای امانت به نیکوکار و بدکار، و طولانی کردن سجده‌ها، و روزه‌داری روز، و شب‌زنده‌داری شب، و پرهیز از حرام‌ها، و انتظار فرج با شکیبایی است.»(عیون أخبار الرضا(ع)، ج ۲، ص ۱۲۱)
بیشتر بخوانید:
براین اساس، انتظار فرج همراه با صبر در کنار ارکان مهم دیگر مانند تقوا، عفت، صلاح، استقامت، کوشش در اطاعت. به عنوان بخشی از دین اهل بیت(ع) معرفی شده است.
در این حدیث، انتظار یک وضعیت روحی صرف یا حالت احساسی تلقی نمی‌شود، بلکه حالت پویایی تعریف شده که به صبر متکی است، صبری که معنایش نه صرفاً بردباری منفعلانه، بلکه مقاومت آگاهانه در مسیر آرمان‌گرایی شیعی است.
انتظار بدون صبر، خیال خام است. قرآن کریم نیز در سوره عصر برای نجات انسان از خسران، «تواصی به صبر» را شرط کرده است: «وَ تَوَاصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَوَاصَوْا بِالصَّبْرِ» که تأکید بر تواصی به صبر نشان می‌دهد که صبر در نگرش قرآنی نیز، صرفاً یک فضیلت شخصی نیست، بلکه یک کنش اجتماعیِ به اشتراک‌گذاشته‌شده است که جامعه ایمانی را در برابر اضطراب، فرسایش و بی‌ثباتی حفظ می‌کند.
همچنین در دعای زیبایی که از امام رضا(ع) برای زمان غیبت نقل شده، آمده است: «وَ اجْعَلْنَا فِی حِزْبِهِ اَلْقَوَّامِینَ بِأَمْرِهِ، اَلصَّابِرِینَ مَعَهُ، اَلطَّالِبِینَ رِضَاکَ بِمُنَاصَحَتِهِ، حَتَّی تَحْشُرَنَا یَوْمَ اَلْقِیَامَةِ فِی أَنْصَارِهِ وَ أَعْوَانِهِ وَ مُقَوِّیَةِ سُلْطَانِهِ؛ ما را در حزب او قرار ده؛ از قیام‌کنندگان به فرمان او، از صابران همراه او، از جویندگان رضای تو با خیرخواهی نسبت به او؛ تا ما را در روز قیامت در زمره یاران و کمک‌کاران و تقویت‌کنندگان حکومت او محشور گردانی.»(بحار الأنوار، ج ۹۲، ص ۳۳۰)
در این دعای زیبا، سه توصیف برای یاران امام ذکر می‌شود: پایبندی به فرمان او (قوامین بامره)، همراهی صبورانه با او (الصابرین معه) و خیرخواهی در مسیر رضای الهی (الطالبین رضاک بمناصحته).
تعبیر «صابرین معه» تلقی‌ای فعال از صبر را القا می‌کند؛ صبری در امتداد پروژه‌ی تاریخی امام، و در تعامل زنده با آرمان عدالت جهانی. در این نگاه، صبر بخشی از شخصیت اجتماعی شیعه منتظر است که در بستر زمانه، خود را از طریق پایداری در اصلاح، مسئولیت‌پذیری، و مشارکت اخلاقی در جامعه تعریف می‌کند.
و چه زیباست که «صبر با او»، یعنی صبری همراه امام، در رکابش، با درک برنامه‌اش. این صبر، به معنای سکوت در برابر ظلم نیست، بلکه صبر و بردباری در مسیر حق و هم بر سختی‌ها، بر گمنامی، بر فتنه‌ها و انتظارهاست. باید اهل همه این اقسام صبر باشیم: صبر در طاعت، صبر در تقوا، صبر در تنهایی‌ها و صبر در عهد با امام.
به این ترتیب، در تحلیل الگوی اخلاق مهدوی، می‌توان صبر را نه به‌عنوان واکنشی در برابر دشواری‌ها، بلکه به عنوان یک «اخلاق بنیادین» در حیات منتظرانه در نظر گرفت؛ اخلاقی که خود، مولد معنا، هویت و استمرار است.
انتهای پیام