فرض کنید با هزار امید و آرزو تصمیم می‌گیرید وارد دنیای رمزارزها شوید. نگاهی به لیست ارزهای دیجیتال می‌اندازید، یکی را انتخاب می‌کنید و بخشی از سرمایه‌تان را وارد این بازار می‌کنید. چند ماه بعد متوجه می‌شوید که یا سرمایه‌تان در یک صرافی نامعتبر مسدود شده، یا در پروژه‌ای که به ظاهر پرسود بوده، اثری از پول‌تان باقی نمانده است. اینجاست که سوال اصلی ذهن شما را درگیر می‌کند که آیا کلاهبرداری ارز دیجیتال قابل پیگیری است؟ برای پاسخ به این سوال باید از دو جهت به موضوع نگاه کنیم؛ اول بفهمیم دقیقا منظور از کلاهبرداری در ارزهای دیجیتال چیست و دوم بررسی کنیم قوانین کشور ما چه می‌گویند و در عمل چه راهی پیش روی ماست. در این مقاله به زبان ساده این مسیر را برای شما روشن خواهیم کرد.
کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال به هر اقدام فریبکارانه‌ای گفته می‌شود که فرد یا گروهی با استفاده از وعده‌های دروغین، سرمایه افراد را جذب می‌کنند و سپس آن را به سرقت می‌برند. این کلاهبرداری‌ها اشکال مختلفی دارند؛ از ایجاد پروژه‌های کلاهبرداری ارز دیجیتال که هیچ‌گونه پشتوانه واقعی ندارند (مانند طرح‌های پانزی) گرفته تا راه‌اندازی سایت‌های جعلی خرید و فروش. اما چرا چنین مواردی در این بازار بسیار شایع شده است؟ این پدیده به دلایل متعددی ریشه در ماهیت این فناوری و شرایط بازار دارد.
ماهیت غیرمتمرکز: این ویژگی در عین حال که آزادی و انعطاف‌پذیری ایجاد می‌کند، به کلاهبرداران امکان می‌دهد بدون نظارت نهادهای مرکزی، فعالیت کنند.
اطلاع کم عموم مردم: بسیاری از افراد به دلیل هیجان سودهای سریع و بدون دانش کافی از اصول فنی و امنیتی، وارد این فضا می‌شوند و هدف آسانی برای کلاهبرداران هستند.
ناشناس بودن هویت‌ها: در بلاکچین می‌توان به راحتی کیف پول‌های ناشناس ساخت و جابه‌جایی پول را بدون شناسایی هویت واقعی انجام داد. این مسئله پیگیری مجرمان را دشوار می‌کند.
برخلاف بسیاری از کشورها که برای ارزهای دیجیتال قوانین خاصی تدوین کرده‌اند، در ایران هنوز قانون مشخص و جامعی در این زمینه به تصویب نرسیده است. با این حال، این به معنای نبود امکان پیگیری نیست. در حال حاضر، اگر فردی در ایران قربانی کلاهبرداری رمزارزی شود، می‌تواند بر اساس قوانین عمومی کشور اقدام کند. از جمله مهم‌ترین این قوانین، قانون مجازات اسلامی (مواد مربوط به کلاهبرداری و سرقت)، قانون تجارت الکترونیک و مقررات مبارزه با پول‌شویی هستند. به عنوان مثال، اگر فردی با وعده‌های دروغین و فریب‌دادن مال دیگری را تصاحب کند، طبق قوانین عمومی کلاهبردار شناخته می‌شود، حتی اگر این مال به شکل ارز دیجیتال باشد. همچنین، دادگاه‌ها می‌توانند با استفاده از این قوانین، حکم به توقیف اموال و مجازات مجرم دهند.
واقعیت این است که پیگیری کلاهبرداری‌های رمزارزی در ایران کاملا امکان‌پذیر است، اما با چالش‌های جدی روبه‌روست. مهم‌ترین مشکلات در این مسیر عبارتند از:
اثبات تراکنش‌ها: تراکنش‌ها روی بلاکچین غیرقابل‌انکار هستند، اما ارتباط دادن یک آدرس کیف پول به هویت واقعی یک فرد دشوار است. اینجاست که استعلام از صرافی‌های داخلی یا شرکت‌های ارائه‌دهنده اینترنت برای ردیابی IP اهمیت می‌یابد.
عدم شناخت مراجع قضایی: در برخی موارد، قاضی یا بازپرس آشنایی کافی با تکنولوژی بلاکچین و مفاهیم آن را ندارد که باعث پیچیدگی و طولانی‌شدن روند پرونده می‌شود.
بین‌المللی بودن ماجرا: بسیاری از کلاهبرداران در خارج از کشور فعالیت می‌کنند و انتقال سرمایه به صرافی‌های خارجی یا کیف پول‌های غیرمتمرکز، امکان پیگیری و استرداد پول را به شدت کاهش می‌دهد.
اگر متوجه شدید در یک معامله رمزارزی فریب خورده‌اید یا سرمایه‌تان به طور غیرقانونی مصادره شده، بهتر است سریعاً مسیر قانونی زیر را طی کنید تا شانس بازگرداندن پول خود را افزایش دهید:
جمع‌آوری و مستندسازی مدارک: اولین و مهم‌ترین قدم، ثبت و نگهداری همه شواهد است. رسیدهای بانکی، هش (TXID) تراکنش‌های بلاکچینی، اسکرین‌شات از صفحه سایت یا اپلیکیشن، چت‌های تلگرامی و ایمیل‌های حاوی وعده‌ها و اطلاعات واریزی، از مهم‌ترین شواهد شما هستند.
تنظیم و ثبت شکواییه: پس از جمع‌آوری مدارک، یک شکواییه حقوقی یا کیفری آماده کنید. در این شکواییه، ماجرا و مدارک خود را به طور روشن شرح دهید و سپس با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، آن را ثبت کنید.
ارجاع پرونده به پلیس فتا: پس از ارجاع شکواییه به دادسرا، معمولا دستور بررسی به پلیس فتا صادر می‌شود. در این مرحله پلیس فتا با استعلام از صرافی‌ها و شرکت‌های اینترنتی، به ردیابی کیف پول و آدرس‌های IP مرتبط می‌پردازد.
تحقیق تخصصی و صدور حکم: در نهایت، پرونده برای نظر کارشناسی ارجاع می‌شود و بر اساس شواهد، گزارش پلیس فتا و نظر کارشناسان، دادگاه حکم به برگرداندن وجه یا توقیف دارایی‌های مجرم و حتی حبس یا جزای نقدی می‌دهد.
برای نشان دادن قابلیت پیگیری این نوع جرائم، چند نمونه موفق را بررسی می‌کنیم. در ایران، پرونده صرافی کریپتولند یکی از مشهورترین نمونه‌هاست. در این پرونده که ده‌ها هزار کاربر متضرر شده بودند، با ورود دستگاه قضایی و پلیس فتا، مدیران پلتفرم بازداشت شدند و بخش قابل توجهی از سرمایه کاربران از حساب‌های بلوکه شده بازگردانده شد. هرچند روند تسویه طولانی بود، اما این پرونده نشان داد که پیگیری قانونی حتی در پروژه‌های بزرگ نیز امکان‌پذیر است. در سطح جهان نیز پرونده صرافی FTX نمونه‌ای برجسته است. در این پرونده دادگاه‌های ایالات متحده پس از بررسی‌های دقیق، بخش قابل توجهی از دارایی‌های مشتریان را مصادره و بازگرداندند. این نمونه‌ها نشان می‌دهد که با وجود چالش‌ها، پیگیری قانونی امکان‌پذیر است و استفاده از یک صرافی ارز دیجیتال معتبر می‌تواند تا حد زیادی ریسک‌های این‌چنینی را کاهش دهد و از سرمایه شما محافظت کند.
یکی از اصلی‌ترین دلایل شکست پرونده‌های کلاهبرداری رمزارزی در دادگاه، کمبود مدارک یا ناتوانی در اثبات ادعا است. وقتی شک می‌کنید قربانی کلاهبرداری شده‌اید، اولین اقدام شما باید حفظ و تهیه نسخه‌های متعدد از همه شواهد باشد. این مستندات به عنوان مهم‌ترین شواهد شما در دادسرا و پلیس فتا بررسی می‌شوند.
رسیدهای بانکی و تراکنش‌ها: رسیدهای بانکی و مهم‌تر از آن، هش (TXID) تراکنش‌های بلاکچین را در جایی امن ذخیره کنید.
ارتباطات و مکاتبات: از تمامی پیام‌ها، چت‌های تلگرامی، واتساپ یا ایمیل‌های حاوی وعده‌ها، اطلاعات واریزی یا حتی تهدیدات طرف مقابل اسکرین‌شات بگیرید و آن‌ها را نگهداری کنید.
اطلاعات پروژه: اسکرین‌شات از صفحه سایت یا اپلیکیشن، توضیحات پروژه و مشخصات آن را ثبت کنید.
قراردادها: در صورت وجود هرگونه قرارداد مکتوب، صوتی یا تأیید‌شده در چت‌ها، نسخه آن را حفظ کنید.
کلاهبرداری در بازار رمزارزها به دلیل جذابیت بالای این فضا و ضعف قوانین شفاف، پدیده‌ای نسبتاً رایج شده است. با این حال، قوانین کلی کیفری کشور ما همچنان امکان پیگیری و مجازات این افراد را فراهم می‌کند. یادتان باشد ورود آگاهانه به بازار، تحقیق در مورد پروژه‌های ارز دیجیتال، نگهداری دقیق مدارک و مشاوره گرفتن از کارشناسان حقوقی می‌تواند تا حد زیادی از بروز خسارت‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کند. پیش از هر سرمایه‌گذاری، بررسی جامع پروژه‌های مختلف و شناخت دقیق ماهیت آن‌ها ضروری است. برای این منظور، مشاهده لیست ارزهای دیجیتال و تحقیق در مورد هر یک از آن‌ها به شما در انتخاب آگاهانه کمک خواهد کرد.
*انتهای رپورتاژ آگهی
انتهای پیام