اشارات قرآنی اثر «ستایش پروردگار» محمود فرشچیان + عکس

به گزارش ایکنا، «ستایش پروردگار» یکی از آثار نگارگری استاد فقید محمود فرشچیان است که خلق آن یک و نیم سال به طول انجامید و در سال  1390 از آن رونمایی شد. نگاره‌ای که تمام موجودات در آن اعم از انسان، جن، دیو، فرشته و حیوانات مختلف را در حال ستایش و تضرع به درگاه قدسی و نورانی پروردگار به نمایش درآمده است.

در توضیحاتی که درباره این تابلو منتشر شده است، آمده که نگارگر شهیر ایرانی حالت درنده‌خویی و سبعیّت را از همه موجودات به‌ویژه درندگان می‌گیرد و همه را غرق در وحدانیت پروردگار و در کنار هم به امر واحد ستایش پروردگار مشغول می‌سازد.

در همین مورد، حجت‌الاسلام والمسلمین علی رجبی؛ حافظ کل و مبتکر تصویرنگاری‌های(Infographic) تدبری قرآن پس از درگذشت بزرگترین نگارگر معاصر نسبت به سلوک معنوی و اخلاقی استاد فرشچیان و مفاهیم قرآنی به کار رفته در نگاره «ستایش پروردگار» و خدمات وی به هنر ایرانی ـ اسلامی توضیحاتی را به مخاطبان ارائه داد.

وی در بین جمع کثیری از نمازگزاران شرکت سایپا در جلسه تفسیر و قرائت قرآن، با اشاره به اینکه هنر، ظهور حقیقت است، گفت: خانه حقیقت، درون انسان است که قرآن هم به آن در آیه ۲۱ ذاریات اشاره دارد و فرموده: «وَ فِی أَنْفُسِكُمْ أَفَلا تُبْصِرُون».

این استاد علوم قرآنی در باب نسبت هنر و حقیقت گفت: فلسفه از حقیقت سخن می‌گوید، ولی هنر به توضیح زیبایی می‌پردازد؛ از همین رو هنر برای اینکه در جریده هستی مانا باشد و ثبت شود، باید نسبت محکم با حقیقت متعالی و زیبایی ازلی داشته باشد.

این پژوهشگر علوم قرآنی با اشاره به این که هنر هر جا در خدمت دین نبوده ماندگار نشده است، افزود: از نگاه قرآن هر کار هنری اگر در خدمت گناه و انحراف(شرک) قرار گیرد، محکوم به نابودی است.

رجبی سپس به سه نمونه قرآنی اشاره کرد که نخست شکست بت‌ها از سوی حضرت ابراهیم(ع) است؛ هنر پیکرتراشی در اختیار انحراف و شرک قرار گرفته بود که در آیه 58 سوره انبیاء شکستن آن بیان شده است.

وی افزود: نمونه دوم گوساله سامری است که به لحاظ هنری ساختار زیبا و هنرمندانه داشته ولی به دلیل شرک و از آنجا که نقطه مقابل توحید بوده دستور به سوزاندن آن در آیه 97 سوره طه آمده است و نمونه سوم «مسجد ضرار» است که دستور تخریب آن به دلیل تفرقه‌افکنی در آیه 107 سوره توبه داده شده است.

رجبی با اشاره به بخشی از خطبه ۱۰۸ نهج‌البلاغه که حضرت امیر(ع) می‌فرماید: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الْمُتَجَلِّی لِخَلْقِهِ بِخَلْقِهِ...» گفت: همانگونه که خداوند تبارک و تعالی در عالم ظهور پیدا کرده است، بنا به فرمایش امام صادق(ع) خداوند در کلامش نیز تجلی کرده است، آنجا که حضرتش می‌فرماید: «لَقَد تجلّی اللّه لِخَلقه فی کلامه و لکنّهم لا یُبصِرون»؛ شرط ماندگاری و جاودانه شدن هنر، وقف آن در امور معنوی است، چنانچه سعدی، حافظ و مولوی و ... اینگونه بودند.

وی سپس به نگاره «ستایش پروردگار» مرحوم فرشچیان پرداخت و گفت: این اثر تبیین تصویری آیه مبارکه ۴۴ سوره «اسراء» است که خداوند می‌فرماید: «تُسَبِّحُ لَهُ السَّمَاوَاتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ ۚ وَإِنْ مِنْ شَيْءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلَٰكِنْ لَا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ ۗ إِنَّهُ كَانَ حَلِيمًا غَفُورًا»؛ خداوند در این آیه با تأکید بر «نکره در سیاق نفی» می‌فرماید: هر چیزی که در عالم بدان شی اطلاق می‌شود، همواره مشغول تسبیح و تحمید الهی است و این تسبیح همگانی(اعم از زبان حال و قال)، تسبیح خاص تکوینی است که گویای اظهار ادب در پیشگاه پروردگار است.

این حافظ قرآن اظهار کرد: این امر گویای گونه‌ای از نیایش به درگاه ملکوتی و نورانی الهی است و بنا به فرمایش پیام‌آور نور که فرمود: «الدُّعاءُ... نورُ السَّماواتِ و الأرضِ»؛ اگر به نور نقش‌زده در این تابلو دقت شود، متوجه می‌شوید که استاد فرشچیان بسیار متدبّرانه آیه ۴۴ سوره مبارکه اسراء و حدیث حضرت رسول اکرم(ص) را تصویرگری کرده است، گویی که موجودات با تسبیح و تحمید خالق هستی با صعود به ملکوت هستی نورانی می‌شوند‌.

رجبی در پایان با اشاره به این که در مورد استاد فرشچیان اطلاق کلمه «مکتب هنری فرشچیان» حکایت از جامعیت آثار او دارد که در آن حکمت «حکیم نقش» به گفته یکی از اساتید فلسفه هنر (دکتر حسن بلخاری) قابل پژوهش است، به برخی دیگر از نگاره‌های وی از جمله «عصر عاشورا»، «ضامن آهو» و «حضرت ابوالفضل‌ العباس(ع)» اشاره و در پایان گفت: در خصوص هر کدام از این آثار باید کارشناسان تحلیل ارائه دهند که امیدواریم در آینده شاهد آن باشیم.