به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین حمیدرضا مطهری، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 29 مرداد ماه در سوگواره همایش ملی «
حفظ انسجام امت اسلامی در سیره و سنت پیامبر(ص)، امام حسن(ع) و امام رضا(ع)» که از سوی دفتر قم بنیاد علمی - فرهنگی آستان قدس رضوی برگزار شد، به موضوع
«امام رضا(ع) و ترویج فرهنگ گفت‌وگو، راهبردی برای کاهش تنش اجتماعی» پرداخت.
وی با تأکید بر اینکه خوب است موضوع امت‌گرایی را در سیره تمامی ائمه(ع) مورد بحث و توجه قرار دهیم، گفت: یکی از راهبردها در سیره امام رضا(ع) محوریت گفت‌وگو با گروه‌های مختلف برای کاهش تنش‌های سیاسی و اجتماعی و تمییز مرز حق و باطل است؛ دوره امام رضا(ع) همزمان با دوران هارون و دو فرزند او یعنی امین و مأمون بود.
وی افزود: در دوران هارون و بعد از آن، امام رضا(ع) فرصت خوبی برای تبیین معارف اهل بیت(ع) پیدا کردند و در آزادی نسبی قرار گرفتند ولی بعد از غلبه مأمون بر امین و پیشنهاد ولایتعهدی این آزادی به نحو خاص دیگری پیگیری شد. مأمون قصد داشت تا با ولایتعهدی حقانیتی برای حکومت خود ایجاد کند که امام(ع) این نقشه را بر آب کردند.
هدف مأمون از برپایی مناظرات
مطهری با اشاره به مناظرات امام رضا(ع) و اهداف آن، اظهار کرد: برخی معتقدند که مأمون دنبال این بود که با مناظرات باعث کاستن از جایگاه امام(ع) و مغلوب کردن ایشان باشد ولی بنده معتقدم مأمون از جایگاه علمی امام رضا(ع) خبر داشت و می‌دانست ایشان علم الهی دارد و اکتسابی نیست لذا با استفاده از موقعیت علمی و معنوی امام(ع) قصد داشت جایگاه علمی و قدرت دربار خود را بالاتر ببرد. مأمون فردی دانشمند در بین خلفای عباسی بود و علاقه داشت قدرت علمی دربار را به رخ دیگران بکشاند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه از جهت فرهنگی در این مقطع شاهد بروز اهل حدیث، قدمت و خلق قرآن، و واقفیه و ... هستیم که هرکدام یک بحران اجتماعی ایجاد می‌کردند؛ افرادی که معتقد به خلق قرآن نبودند حتی اگر احمد بن حنبل هم باشد باید شکنجه شود. مأمون اگر کسی اعتقادی خلاف خلق قرآن داشت، حق بیت‌المال او را قطع می‌کرد.
این پژوهشگر با بیان اینکه وقتی امام رضا(ع) به خراسان منتقل شدند، فرمودند من در مدینه بودم و مطالب من در شرق و غرب عالم اسلامی خوانده می‌شد یعنی ایشان اینقدر دامنه نفوذ داشتند، اضافه کرد: نکته دیگر کلام امام جواد(ع) در مورد لقب رضا به امام رضا(ع) است؛ این لقب از سوی خدا و ائمه پیشین به ایشان داده شده است و امام کاظم(ع) آن را برای فرزندشان به کار بردند.
مطهری اضافه کرد: از امام جواد(ع) سؤال شد که برخی می‌گویند پدرش توسط مأمون ملقب به رضا شد که ایشان فرمودند دروغ است و این لقب از سوی خدا عطا شده است و در مورد چرایی آن تأکید کردند چون مخالفان امام رضا(ع) و دشمنان ایشان به ایشان رضایت داشتند چنانچه دوستانشان به ایشان رضایت داشتند که بروز این مسئله در گفت‌وگوها و مناظرات است.
حل مشکلات با فرهنگ گفت‌وگو
مطهری با بیان اینکه بیشتر مشکلات فرهنگی و اجتماعی جامعه امروز ما با گفت‌وگو با محوریت سیره اهل بیت(ع) قابل حل است، ادامه داد: گفت‌وگویی که هدفش غلبه بر دیگران باشد، مفید نیست. گفت‌وگوی امام رضا(ع) دو مدل بود؛ یکی برون‌دینی و دیگری درون‌دینی مانند گفت‌وگو با ادیان دیگر. یکی از مهم‌ترین نکات در این گفت‌وگوها رسیدن به حقیقت بود نه مغلوب کردن طرف مقابل که متأسفانه در گفت‌وگوهای علمی امروز ما هم وجود ندارد.
وی افزود: تکریم و مهرورزی نسبت به طرف مقابل از مهم‌ترین ویژگی امام(ع) در مناظرات بود؛ بسیاری از تنش‌های موجود امروز در کشور با تأسی به همین یک سیره امام رضا(ع) قابل حل است؛ سلیمان مروزی در حضور مأمون با امام رضا(ع) گفت‌وگو می‌کرد؛ در حین گفت‌وگو در پاسخ به سؤال امام رضا(ع) دچار بحران و مشکل شد تا جایی که حاضران او را تمسخر کردند ولی امام رضا(ع) خطاب به حاضران فرمودند که احترام این فرد را رعایت کنند و مهم‌تر اینکه امام جایگاه آن فرد را بالا بردند و او را به عنوان متکلم خراسان معرفی کردند.
مطهری بیان کرد: امام رضا(ع) حتی نسبت به کسانی چون ابونواس یکی از مهم‌ترین شاعران درباری مهرورزی داشت در حالی که اشعار او با محوریت لهب و لعو است ولی همین مهرورزی سبب شد تا اشعاری در مورد امام رضا(ع) بسراید.
رعایت حقوق برابر در مناظرات
وی با بیان اینکه رعایت حقوق برابر از دیگر ویژگی سیره امام رضا(ع) است، افزود: مسئله دیگر در سیره ایشان تحمل نظر مخالف و گوش کردن به سخنان آنان بود و طوری گوش می‌کردند که طرف مقابل فکر می‌کرد امام سخن آنان را پذیرفته است ولی بعداً طوری جواب می‌دادند که فرد به عمق معرفتی و علمی امام واقف می‌شدند؛ ویژگی دیگر هم دوری از تعصب است؛ یکی از مهم‌ترین نکات در سیره رفتاری امام این بود که اهتمام ویژه به بهره‌گیری از اعتقادات پیروان ادیان دیگر در مناظرات داشتند، یعنی با محوریت عقاید خودشان با آنان بحث می‌کردند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به تأکید بر اصول مشترک در سیره امام رضا(ع)، اظهار کرد: مسئله دیگر استفاده از استدلال عقلی در برابر مخالفان بود. امام رضا(ع) تلاش زیادی کردند تا واقفیه را با خود همراه کنند و وقت زیادی برای جلوگیری از این انحراف صرف کردند و محوریت بحث ایشان هم استدلال عقلی بود. فرمودند چگونه ممکن است امام کاظم(ع) که وفات کرده است دوباره برگردد که شما معتقدید امامت در ایشان متوقف شده است.
گزارش از علی فرج زاده
انتهای پیام