برای بهره‌مندی از برکات ویژه این ماه اعمال مستحبی از سوی بزرگان و ائمه(ع) ذکر شده است که عمل به آنها موجب فزونی توفیق ما در دریافت فیوضات ربیع‌الاول خواهد شد.
نخستین شب ماه ربیع‌الاول، لیله‌المبیت است. شبی که پیامبر(ص) هجرت خود را به سوی مدینه آغاز کردند و حضرت علی(هم) برای محافظت از ایشان در بستر پیامبر(ص) خوابیدند. مرحوم «سید بن طاووس» دعایى را براى این روز در کتاب اقبال نقل کرده که به این شرح است: «اللهم لا اله إلا انت، یا ذا الطول والقوة، والحول والعزة، سبحانک ما أعظم وحدانیتک، وأقدم صمدیتک، وأوحد إلهیتک، وأبین ربوبیتک، وأظهر جلالک، وأشرف بهاء آلائک وأبهى کمال صنائعک، وأعظمک فی کبریائک، وأقدمک فی سلطانک، وأنورک فی أرض، وسمائک، وأقدم ملکت، وأدوم عزک، وأکرم عفوک، وأوسع حلمک، وأغمض علمک، وأنفذ قدرتک، وأحوط قربک. أسألک بنورک القدیم، وأسمائک التی کونت بها کل شئ، أن تصلی».
غسل: غسل کردن و پوشیدن لباس پاکیزه جزو اعمال ماه ربیع‌الاول در روز اول این ماه و روزهای مهم دیگر آن است.
روزه: روزه گرفتن به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمومنان از گزند کفار و مشرکان در اول ربیع‌الاول یکی دیگر از اعمال مستحبی ماه ربیع‌الاول است.
زیارت پیامبر(ص) و امام علی(ع)
علما در این روز زیارتی را ذکر نکرده‌اند اما زیارت پیامبر اکرم(ص) و حضرت علی(ع) در این روز مناسب است، چراکه خداوند جان این دو بزرگوار را از گزند کافران حفظ کرد.
زیارت امام حسن عسکر(ع) و امام زمان(عج)
شیخ طوسی رحمه اللّه در مصباح گفته است که در روز اول این ماه امام حسن عسکری(ع) به شهادت رسیدند و حضرت مهدی(عج) به مقام امامت رسیدند، بنابراین زیارت آن دو امام عالی مقام در این روز نیز مناسب است.
خواندن دعای اول ماه ربیع الاول که به شرح زیر است:
اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ؛ خداوندا، معبودی جز تو نیست،ای بخشنده و نیرومند و دگرگون کننده و سربلند.
سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِیَّتَکَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِیَّتَکَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِیَّتَکَ؛ پاکی تو و یگانگی تو عظیم و بی نیازی ات دیرینه و معبودیتت یگانه.
وَ أَبْیَنَ رُبُوبِیَّتَکَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَکَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِکَ وَ أَبْهَی کَمَالَ صَنَائِعِکَ [کرم بها صنائعک]وَ أَعْظَمَکَ فِی کِبْرِیَائِکَ؛ و پروردگاری‌ات روشن و جلالت آشکار و زیبایی نعمت‌هایت والا و کمال ساخته‌های تو زیبا [ارزشمند] و بزرگ‌منشی‌ات باعظمت.
وَ أَقْدَمَکَ فِی سُلْطَانِکَ وَ أَنْوَرَکَ فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِکَ وَ أَقْدَمَ مُلْکَکَ وَ أَدْوَمَ عِزِّکَ؛ و سلطه ات دیرینه است و چقدر در زمین و آسمان نورانی هستی و فرمانروایی‌ات دیرینه و عزتت جاودانه.
وَ أَکْرَمَ عَفْوَکَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَکَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَکَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَکَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَکَ؛ و گذشتت کریمانه و بردباری‌ات گسترده و دانشت همراه با اغماض و قدرتت نافذ و نزدیکی‌ات محیط و فراگیر است!
أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ الْقَدِیمِ وَ أَسْمَائِکَ الَّتِی کَوَّنْتَ بِهَا کُلَّ شَیْ‌ءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ [عَلَی]آلِ مُحَمَّدٍ؛ به نور دیرینه تو و به آن اسم‌هایت که همه اشیا را با آن پدید آوردی، از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی.
کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ؛ چنان که درود، برکت، رحمت و مهربانی خود را بر حضرت ابراهیم و خاندان او فرستادی.
إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِیَتِی إِلَی مُوَافَقَتِکَ وَ تَنْظُرَ إِلَیَّ بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ؛ به راستی که تو ستوده و بلندپایه‌ای و این که [موی]پیشانی مرا بگیری و به سوی موافقت با خود بکشانی و با نظر رأفت و رحمت به من بنگری.
وَ تَرْزُقَنِی الْحَجَّ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَیْنَ رُوحِی وَ أَرْوَاحِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ؛ و حج خانه محترمت را روزی‌ام کنی و روح من و ارواح پیامبران و فرستادگانت را در یکجا گرد هم آوری.
وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِیدَ بِالْمَزِیدِ وَ الْخَیْرَ بِالْبَرَکَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ؛ و بخشش خود را به بخشش دیگر و افزونی‌ات را به افزونی دیگر و خیرت را به برکاتت و نیکی‌ات را به نیکی دیگر بپیوندی.
کَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَی مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَکَمْتَ وَ رَحِمْتَ؛ چنان که ساخته‌هایت را به تنهایی و بر اساس نوآفرینی، حکمت و رحمتت خلق کردی.
فَأَنْتَ الَّذِی لَا تُنَازَعُ فِی الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِکُ الْعِزِّ وَ النُّورِ؛ بنابراین، تویی خدایی که کسی نمی‌تواند در آنچه تقدیر کرده ای، با تو ستیزه کند و تویی مالک عزت و نور.
(وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‌ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً [۱]) وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَیْمِنُ الْقَدِیرُ؛ که رحمت و آگاهی‌ات همه اشیا را فراگرفته است و تویی خداوند پایدار، جاودانه، نگاه بان چیره و توانمند.
إِلَهِی لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْکِیناً فَقِیراً إِلَیْکَ؛ معبودا، من همواره درخواست کننده، بیچاره و نیازمند درگاه تو بوده‌ام.
فَاجْعَلْ جَمِیعَ أمری [أُمُورِی]مَوْصُولًا بِثِقَةِ الِاعْتِمَادِ عَلَیْکَ وَ حُسْنِ الرُّجُوعِ إِلَیْکَ؛ پس همه امورم را به اطمینان اعتماد بر خود و بازگشت نیک به درگاهت.
وَ الرِّضَا بِقَدَرِکَ وَ الْیَقِینِ بِکَ وَ التَّفْوِیضِ إِلَیْکَ؛ و خشنودی به مقدراتت و یقین به خود و واگذاری امور بر خود، بپیوند.
(سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ [۲]) پاکی تو و جز آنچه را که به ما آموخته‌ای نمی‌دانیم و تو آگاه و حکیمی.»،
(سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ [۳]) پاکا خدا، آری همه آنچه در آسمان‌ها و زمین هستند، فرمانبر اویند.»،
(سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ [۴]) (سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ [۵]) پاکی تو‌ای خدا، پس ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار.»، «پاکی تو و من به درگاهت توبه كردم و اولین مؤمن هستم.»،
(سُبْحانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنا مِنْ دُونِهِمْ [۶]) (سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ [۷]) پاکی تو‌ای خدا و تو خود سرپرست ما از میان همه آنان [آفریده‌ها]هستی.»، «پاکا خدا پروردگار جهانیان.»،
(سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ [۸]) (سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ [۹]) پاکا خدا و من هرگز از مشرکان نیستم.»، «پاکا خدا از آنچه شریک او قرار می‌دهند.»،
(سُبْحانَ الَّذِی أَسْری بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی؛ پاکا خدایی که بنده خود را شبانه از مسجدالحرام به مسجد الاقصی-
الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ [۱۰])؛ که پیرامون آن را خجسته گردانیدیم-سیر داد تا برخی از نشانه‌های خود را به او ارائه دهد، به راستی که او شنوا و بینا است.»،
(سُبْحَانَ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ؛ پاکا خدا هنگامی که شام و صبح می‌کنید و ستایش خدا را در آسمان‌ها و زمین.
وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ؛ و به هنگام شامگاه و آنگاه که ظهر می‌کنید. زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می‌کشد.
وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ [۱۱]) (سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یُشْرِکُونَ [۱۲]) و زمین را بعد از مرگ، زنده می‌گرداند و شما نیز [در قیامت]این چنین بیرون آورده می‌شوید.»، «خداوند پاک و متعالی است از آنچه شریک او قرار می‌دهند.»،
(سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً [۱۳]) ؛ پاک و بسیار منزه و متعالی است خدا از آنچه درباره او می‌گویند.»،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا [۱۴]) (سُبْحَانَ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ‌ءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ [۱۵]) پاکا پروردگار ما و وعده‌ی او حتما به وقوع خواهد پیوست.»، «پاکا خدایی که ملکوت هر چیز به دست او است و شما به سوی او بازگردانده می‌شوید.»،
(سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ [۱۶]) (سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ [۱۷]) پاکا خدا و [فرشتگان]بندگان گرامی هستند.»، «پاکا خدای یگانه و چیره.»،
(سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا کُنَّا ظالِمِینَ [۱۸]) (سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ پاکا پروردگار ما و به راستی که ما ستم نمودیم.»، «پاکا پروردگار تو، پروردگار صاحب عزت از آنچه او را بدان توصیف می‌کنند.
وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ [۱۹]) و درود بر فرستاده شدگان و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است.»
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَکَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ یُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَیْرَهُ؛ خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را با برکت و فرخندگی این ماه آشنا گردان و خیر آن را روزیمان کن.
وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین؛ و از شرّ آن بازدار و از رستگاران در آن قرار ده، به رحمتت ای مهربان‌ترین مهربانان.
در روز هشتم ربیع الأوّل، سال ۲۰۶، شهادت امام حسن عسکرى(ع) طبق روایتى واقع شده است و از همان روز، امامت حضرت صاحب الزمان، حجة بن الحسن(عجّل الله تعالى فرجه الشریف) آغاز شد. در این روز شایسته است زیارت امام حسن عسکری(ع) خوانده شود.
روز دهم ربیع‌الاول روز ازدواج رسول خدا(ص) با حضرت خدیجه کبرى(س) است، به همین مناسبت روزه این روز به عنوان شکرگزارى مستحب شمرده شده است.
این روز مطابق نظر مرحوم شیخ کلینى و مسعودى و همچنین مشهور میان اهل سنت، روز میلاد حضرت محمد مصطفی(ص) است. همچنین در این روز، رسول خدا(ص) بعد از ۱۲ روز که مسیر راه میان مکه و مدینه را پیمود وارد مدینه شد و نیز روز انقراض دولت بنى مروان در سال ۱۳۲ است. اعمال مستحب در این روز به شكرانه انقراض دولت اموی دو مورد است: روزه گرفتن و اقامه دو ركعت نماز مستحبی كه در ركعت اول بعد از حمد، سه بار سوره كافرون و در ركعت دوم بعد از حمد سه بار سوره توحید خوانده می‌شود.
در سال ۶۴ در چنین روزى، یزید بن معاویه به هلاکت رسید. وى پس از سه سال و نُه ماه خلافت که همراه با جنایات عظیمى بود که مهمترین آن واقعه کربلا و شهادت اباعبداللّه الحسین(ع) و یارانش است در سنّ سى و هفت سالگى در منطقه «حوران» مرد و جنازه‌اش را در دمشق دفن کردند ولى اکنون اثرى از او نیست.
طبق روایات مشهور شیعه، شب ولادت حضرت خاتم الانبیا، رسول معظم اسلام(ص) است و شب بسیار مبارکى است.
۱- غسل به نیت روز هفدهم ربیع الاول.
۲-روزه: كه براى آن فضیلت بسیار نقل شده است، از جمله در روایاتى از ائمه معصومین(ع)آمده است «كسى كه روز هفده ربیع را روزه بدارد، خداوند براى او ثواب روزه یكسال را مقرر مى‌فرماید».(اقبال، صفحه ۶۰۳ )
۳-دادن صدقه، احسان کردن و خوشحال كردن مۆمنان و به زیارت مشاهد مشرّفه رفتن.(همان مدرک)
۴-زیارت رسول خدا(ص) از دور و نزدیک در روایتى از آن حضرت آمده است«هر كس بعد از وفات من، قبرم را زیارت كند مانند كسى است كه به هنگام حیاتم به سوى من هجرت كرده باشد، اگر نمی‌توانید مرا از نزدیك زیارت كنید، از همان راه دور به سوى من سلام بفرستید (كه به من مى‌رسد)».(همان ص ۶۰۴)
۵-زیارت امیرمۆمنان، على(ع) نیز در این روز مستحب است با همان زیارتى كه امام صادق(ع) در چنین روزى كنار ضریح شریف آن حضرت(ع) وى را زیارت كرد.(همان مدرک، صفحه ۶۰۸)(این زیارت در بخش زیارات، مفاتیح آمده است).
۶- تكریم، تعظیم و بزرگداشت این روز بسیار بجاست، مرحوم «سیّد بن طاووس»، در اقبال، در تكریم و تعظیم این روز به خاطر ولادت شخص اول عالم امكان و سرور همه ممكنات حضرت نبى اكرم(ص) سفارش بسیار كرده است.
بنابراین، سزاوار است مسلمین با برپایى جشن‌ها و تشكیل جلسات، هرچه بیشتر با شخصیت نبى مكرم اسلام(ص)، سیره و تاریخ زندگى او آشنا شوند و از آن، براى ساختن جامعه‌ای اسلامى و محمدی بهره كامل گیرند. همچنین یکسال قبل از هجرت رسول خدا(ص)، در چنین شبى معراج آن حضرت صورت گرفت.
مشهور میان علماى امامیه آن است که روز هفدهم ربیع الأول، روز ولادت با سعادت رسول خدا حضرت محمد بن عبداللّه(ص) است و معروف آن است که ولادتش در مکه معظمه، واقع شده است، و زمان ولادتش هنگام طلوع فجر، روز جمعه، سنه عام‌الفیل بوده است. (عام‌الفیل سالى است که ابرهه با لشکرش که بر فیل سوار بودند به قصد تخریب کعبه آمد، ولى همگى نابود شدند).
همچنین در چنین روزى در سال ۸۳ هجرى قمرى، ولادت امام صادق(ع) واقع شده است و از این جهت نیز بر اهمیت این روز افزوده شده است.
انتهای پیام