تلاوتی بی‌ثمر، قُرآنی بر دوشِ غفلت

این نکته ظریف، هم در آیات قرآن و هم در روایات مورد تأکید فراوان قرار گرفته است؛ خداوند می‌فرماید: «أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ»؛ در جای دیگر فرموده است: «كَلَّا بَلْ ۜ رَانَ عَلَىٰ قُلُوبِهِمْ مَا كَانُوا يَكْسِبُونَ»؛ (این‌ها به واسطه کارهای زشتی که انجام داده‌اند زنگار بر قلب خود بسته‌اند)؛ اشاره شد که، قلب منطبق بر قرآن است و زنگار بر قلب در حقیقت زنگار با حقیقت قرآنی است که خدا در درون همه ما به ودیعه نهاده است. 

این زنگار، با خواندن ظاهری قرآن و با صوت و لحن زیبا برطرف نمی‌شود بلکه با عمل به قرآن، طهارت باطنی و انس با حقیقت قرآن به وجود می‌آید؛ امام صادق(ع) در ذیل آیه شریفه: «فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ»؛ آنان قرآن را پشت سر گذاشته‌اند، فرمودند؛ این افراد کسانی هستند که یا قرآن را بطور کامل پشت سر گذاشته‌اند و به هیچ آیه قرآن عمل نمی‌کنند و یا کسانی هستند که «يُرَتِّلُونَ آياتِهِ، و يَتَفَهَّمونَ مَعانِيَهُ، و يَعمَلُونَ بأحكامِهِ، و يَرجُونَ وَعدَهُ، و يَخشَونَ عَذابَه، و يَتَمَثَّلُونَ قصَصَهُ...؛» کسانی می‌توانند از قرآن بهره ببرند که در آیات قرآن تدبر و به آن عمل کنند، به وعده‌های قرآن، امید داشته باشند؛ وقتی به آیات عذاب می‌رسند وحشت کنند و از قصص قرآن عبرت بگیرند و از مثل‌های قرآن، عبرت بگیرند.

نکته مهم این است که حضرت فرمودند: «ما هو والله بحفظ آیاته»؛ این‌ موارد با حفظ ظاهر آیات حاصل نمی‌شود و اینکه انسان دائما حروف قرآن را پشت سر هم بگذارد «و تلاوته سوره»، انسان دائما آیات قرآن را بخواند و صرفا در قرائت آن بماند و بعد حضرت می‌فرماید: دیگرانی بودند که قرآن را حفظ کردند ولی حدود قرآن را حفظ نکردند و حفظ حدود به این است که انسان در آیات قرآن، تدبر داشته باشد.

در ادامه این نکته، امام باقر(ع) فرمودند: مصداق پشت سر انداختن قرآن این است که قرآن را بخوانند، زیبا بخوانند و حفظ کنند اما حدود قرآن را تضییع کنند؛ آنها قرآن می‌خوانند، آن را حفظ می‌کنند ولی رعایت حدود قرآن را نمی‌کنند. «الجهال یعجبهم حفظهم لروایه»؛ افراد عادی و عوام از زیباخواندن قرآن آنان و از حفظ خواندن آنان لذت می‌برند ولی در یک نگاه کلان، علمای ربانی از رفتار آنان محزون می‌شوند که چگونه این افراد زیبا قرآن می‌خوانند ولی رعایت حدود قرآن را نمی‌کنند. 

در پایان این برنامه، روایتی از امام صادق(ع) نقل می‌کنم؛ ایشان فرمودند؛ در قیامت حافظان کاذب و گناهکار قرآن، زودتر از کفار، لهیب و آتش جهنم را خواهند چشید؛ اعتراض می‌کنند که خدایا آیا ما اینقدر انسان‌های کثیفی هستیم که قبل از بت‌پرستان باید وارد جهنم شویم و به آنان پاسخ داده می‌شود که «قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ» شما با ظاهر قرآن مأنوس بودید ولی از قرآن بهره نبردید.