به گزارش ایکنا به نقل از مرکز رسانه و روابط عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجت الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسرو پناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، در دومین مدرسه فصلی فقه نظامات اجتماعی (تابستانه) با موضوع «الگوی حکمرانی آیتاللهالعظمی خامنهای» که در مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد برگزار شد، در جمع طلاب و اساتید به تبیین ابعاد و ارکان این الگو پرداخت.
تبیین الگوی حکمرانی امامین انقلاب
حجتالاسلام والمسلمین خسرو پناه تأکید کرد: الگوی حکمرانی امامین انقلاب، هرچه بیشتر تبیین شود، استمرار انقلاب اسلامی با استحکام بیشتری رقم خواهد خورد؛ در این جلسه، ضمن ارائه مقدمهای، پنج رکن اصلی الگوی حکمرانی مقام معظم رهبری براساس فرمایشات، نوشتهها و تجربه ارتباط با ایشان بیان میشود و سپس نمونههایی از مصادیق آن ذکر خواهد شد.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به سابقه و مفهوم حکمرانی توضیح داد: اصطلاح حکمرانی به معنای مصطلح، عمر چندانی ندارد و در مقابل، نظریه مدیریت دولتی و مدیریت دولتی نوین مطرحشده است؛ حکمرانی در معنای عام شامل اشکال مختلف حکومتداری میشود، اما وجه تمایز اصلی آن با مدیریت دولتی، مشارکت مردم است
وی خاطرنشان کرد: سیاستگذاری، تنظیمگری، راهبری، اجراییسازی و نظارت پنج عنصر اصلی فرآیند حکمرانی را تشکیل میدهند و این موارد بهعنوان مراحل اساسی در اداره جامعه شناخته میشوند.
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه، با اشاره به پیشینه مباحث مدیریتی تصریح کرد: پیش از مطرحشدن اصطلاح حکمرانی در دهه هشتاد، مباحث سیاستگذاری، قانونگذاری و تنظیمگری بیش از یک قرن در نظریههای مدیریت موردتوجه بوده است؛ در مدیریت دولتی، حکمرانی عمدتاً بر اساس سلسله مراتب هرمی و توسط کارگزاران دولتی انجام میشد و در مدیریت دولتی نوین علاوه بر دولت، بخش خصوصی و بازار نیز وارد میدان شدند.
ضرورت مشارکت مردمی در حکمرانی
وی افزود: ورود بخش خصوصی و سرمایهگذاران به عرصههای مختلف بهویژه اقتصاد، اگرچه کمکهایی به اداره جامعه داشت، اما آسیبهای متعددی ازجمله افزایش فاصله طبقاتی و آسیب به عدالت اجتماعی را نیز در پیآورد؛ برای تحقق حکمرانی نزدیکتر به عدالت، نظریه حکمرانی شبکهای شکل گرفت تا علاوه بر دولت و بخش خصوصی، مردم، تشکلها، احزاب، تعاونیها و فعالان اجتماعی نیز در تصمیمگیریها و اجرا مشارکت داشته باشند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به شاخصهای حکمرانی خوب تصریح کرد: عدالت، شفافیت، پاسخگویی و مسئولیتپذیری ازجمله مؤلفههای اساسی حکمرانی به شمار میآید؛ این شاخصها در مدیریت دولتی نوین نیز مطرح بودهاند، اما ویژگی متمایز حکمرانی جدید مشارکت حداکثری مردم است.
وی ادامه داد: عدالت مسئلهای محدود به دوران اخیر نیست، بلکه از زمان ارسطو تا امروز در اندیشههای بشری مطرح بوده و غربیها نیز اندیشه عدالت را از فلاسفه اسلامی همچون فارابی اقتباس کردهاند. در متون فقهی نیز عدالت به عنوان یک اصل بنیادین همواره مورد توجه فقها بوده است.
خسروپناه خاطرنشان کرد: تجربه چهار دهه اخیر نشان داده است که برای تحقق عدالت و پیشرفت، باید کارها به دست مردم سپرده شود و آنان در تمام عرصهها مشارکت فعال داشته باشند؛ زیرا تنها در سایه مشارکت حداکثری مردم است که حکمرانی اسلامی میتواند بهطور کامل تحقق یابد.
جمهوریت و اسلامیت؛ دو رکن درهمتنیده انقلاب اسلامی
وی با اشاره به پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ اظهار داشت: انقلاب اسلامی با استقرار نظام جمهوری اسلامی، جمهوریت را به رسمیت شناخت و مردم را محور قرارداد. هیچکس بهاندازه حضرت امام خمینی(ره) از واژه مردم استفاده نکرد و همواره بر نقش مردم در حل مسائل کشور تأکید داشت؛ مقام معظم رهبری نیز با طرح مفهوم «مردمسالاری دینی» نشان دادند که جمهوریت و اسلامیت دو مقوله جداگانه نیستند، بلکه ترکیبی حقیقی و درهمتنیدهاند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: رهبران انقلاب اسلامی از همان ابتدای پیروزی انقلاب، الگویی نوین از حکمرانی را معرفی کردند؛ الگویی که پیش از شکلگیری و استقرار اصطلاح «گاورننس» در غرب، مطرحشده بود؛ مقام معظم رهبری بعدها نیز اصطلاح «حکمرانی» و حتی «حکمرانی مردمی» را به کاربردند و بارها بر نقش مشارکت حداکثری مردم در ساختار جمهوری اسلامی تأکید کردند.
اصل ۴۴ قانون اساسی و حاکمیت مردم در اقتصاد
خسروپناه با اشاره به اصل ۴۴ قانون اساسی تصریح کرد: این اصل فعالیتهای اقتصادی را به مردم واگذار میکند و نشان میدهد که حاکمیت مردم در جمهوری اسلامی، یک شعار نیست بلکه واقعیتی بنیادین است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به نمونههای موفق حکمرانی مردمی خاطرنشان کرد: قرارگاه سازندگی خاتمالانبیاء نمونهای بارز از مشارکت مردمی و شبکهای است. زمانی که برخی مسئولان کشور معتقد بودند ایران توانایی ساخت سد، پل، جاده و راهآهن را ندارد، جهادگران سپاه با همکاری دانشگاهها و شرکتهای کوچک و متوسط وارد میدان شدند.
وی افزود: اگرچه در ابتدا با مشکلات و خطاهایی روبهرو بودند، اما بهمرور با یادگیری و ارتقاء فناوری توانستند پروژههای عظیمی مانند راهآهن چابهار ـ زاهدان و جاده خرمآباد ـ اندیمشک را با فنّاوریهای پیچیده اجرا کنند.
خسروپناه به تجربه حکمرانی در حوزه نظامی اشاره کرد و گفت: شهید حاجیزاده در مجموعه هوافضا تنها با ۵۰ نیروی رسمی فعالیت میکرد، اما بیش از سه هزار دانشمند و شرکت دانشبنیان با این مجموعه همکاری داشتند. این روش به معنای واقعی حکمرانی مردمی است؛ چراکه بهجای ایجاد ساختارهای سنگین و پرهزینه، از ظرفیت دانشگاهها، دانشمندان و شرکتهای کوچک بهرهگیری شد.
وی خاطرنشان کرد: بارها مقام معظم رهبری بر لزوم پیوند دانشگاه با جامعه و صنعت تأکید داشتهاند. درحالیکه وزارت علوم و ساختارهای رسمی هنوز نتوانستهاند این پیوند را بهطور کامل برقرار کنند، مجموعه هوافضای سپاه این هدف را در حوزه خود محقق کرده و توانسته است دستاوردهای بزرگی در عرصه موشکی، پهپادی و پدافندی رقم بزند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی تأکید کرد: تمامی این نمونهها و دستاوردها ریشه در اندیشهها و راهبردهای مقام معظم رهبری دارد که الگوی حکمرانی مردمی را برای پیشرفت و عدالت در جمهوری اسلامی تبیین کردهاند.
توصیههای رهبر انقلاب برای چابک سازی و بهرهگیری از نخبگان
خسروپناه با اشاره به تجربههای موفق حکمرانی در حوزههای نظامی و علمی اظهار داشت: زمانی که درباره الگوی حکمرانی مردمی با شهید حاجیزاده گفتوگو کردم، ایشان تأکید داشتند که این الگو در عمل از توصیههای رهبر انقلاب گرفتهشده است؛ توصیهای که بر چابک سازی سازمانها و درعینحال ارتباط گسترده با بدنه نخبگانی کشور تأکید میکند.
وی افزود: حضرت آیتالله خامنهای بارها به ما توصیه کردهاند که ساختارهای اداری و ستادی حجیم نباشد و در عوض از ظرفیت عظیم نخبگان و مردم استفاده شود؛ به همین دلیل، حکمرانی مردمی نهتنها در سطح تئوریک مطرح شد؛ بلکه در برخی عرصهها بهطور عملی تجربه و به نتایج درخشانی دستیافت.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی خاطرنشان کرد؛ جمهوری اسلامی از همان آغاز، الگوی خود را بر مبنای حکمرانی و نه صرفاً حکومتداری بنا نهاده است؛ ما باید الگوهای موفق حکمرانی که در انقلاب اسلامی شکلگرفته، مانند تجربههای شهید حاج قاسم سلیمانی یا دستاوردهای حوزه هوافضا را مدون و در متون درسی و پژوهشی وارد کنیم تا به نسلهای آینده منتقل شود.
پنج رکن اصلی الگوی حکمرانی مقام معظم رهبری
خسروپناه بابیان اینکه «الگوی حکمرانی رهبر انقلاب» دارای پنج رکن اساسی است، افزود؛ این دستهبندی برداشت شخصی من است و رهبر معظم انقلاب اسلامی به این شکل دستهبندی نکردهاند، اما با بررسی سیره، بیانات و اقدامات ایشان میتوان این ارکان را استخراج کرد.
وی تأکید کرد، رهبر انقلاب یک حکمران موفق بودهاند که توانستهاند بحرانهای بزرگ را مدیریت کنند و همین امر ضرورت الگوبرداری و مصونسازی روشهای ایشان را دوچندان میکند.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با بیان اینکه نخستین رکن در الگوی حکمرانی مقام معظم رهبری، مبانی و بنیانهای فکری و اعتقادی است، گفت: هر شخصیت سیاسی و اجتماعی دارای مبناست، اما مهم آن است که این مبنا مستقل، محکم و پایدار باشد. مبانی رهبر انقلاب بر سه اصل اساسی یعنی «توحید»، «ولایت» و «جامعیت اسلام» استوار است.
وی ادامه داد: رهبر انقلاب در تمام مواضع خود، در مواجهه با عدالت، در موضوع توسعه و در اداره کشور، بر این مبانی تکیه کردهاند و برخلاف برخی جریانهای فکری که بهمرورزمان از اصول خود فاصله گرفتند، همواره با قرآن، سنت و اجتهاد پویا کشور را هدایت کردهاند.
عدالت در نگاه رهبر معظم انقلاب اسلامی
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه، با اشاره به نگاه رهبر انقلاب به مقوله عدالت گفت: برخی نظریهپردازان عدالت را در تقابل با توسعه میبینند و معتقدند تحقق توسعه ناگزیر به قربانی شدن طبقات ضعیف جامعه است؛ اما رهبر انقلاب عدالت را نهتنها یک اصل بنیادین بلکه یک آرمان مستمر و همیشگی میدانند که باید بر همه عرصهها ازجمله توسعه حاکم باشد.
وی افزود: برخلاف کسانی که اداره جامعه بر اساس منابع دینی و روایات را غیرممکن میدانند، رهبر انقلاب همواره تأکید داشتند که اداره کشور با تکیه بر قرآن، سنت و اجتهاد امکانپذیر است و تجربه جمهوری اسلامی گواه این حقیقت است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره بهضرورت جریان یافتن توحید و ولایت در نظام حکمرانی اسلامی اظهار داشت: اسلام ناب ظرفیت پاسخگویی به مسائل کلان و خرد جامعه را دارد، مشروط بر آنکه باورهای اعتقادی از سطح ذهن و قلب فراتر رفته و به عرصه نگرشها و تصمیمسازیهای کلان راه پیدا کنند.
وی افزود: ولایت در نگاه مقام معظم رهبری، صرفاً یک محبت قلبی نیست، بلکه حقیقتی است که بر استحکام و پیوند ناگسستنی مؤمنان تأکید دارد. همانگونه که عرب از ولایت به طناب محکم و گسیخت ناپذیر تعبیر میکند، این پیوند، جامعه اسلامی را در برابر چالشها مقاوم میسازد.
نگرش توحیدی باید در سیاستگذاریها جاری شود
خسروپناه خاطرنشان کرد: اگر نگرش توحیدی در عرصه قانونگذاری و سیاستگذاری حضور نداشته باشد، ممکن است تصمیماتی گرفته شود که بهجای خدمت به جامعه، منجر به تخریب ساختارهای حیاتی کشور گردد. نمونه آن اصرار بر احداث صنایع پرمصرف آب در مناطق کمآب است که برخلاف حکمت و مصالح کلان جامعه اسلامی است.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: نوآوری مقام معظم رهبری در این است که ولایت را نهتنها بهعنوان یک باور یا محبت، بلکه بهعنوان یک منظومه جامع تبیین میکنند؛ منظومهای که شامل بینش، نگرش، منش و کنش میشود و الگویی کارآمد برای حکمرانی اسلامی ارائه میدهد.
اسلام ناب پاسخگوی نیازهای عصر جدید است
وی تأکید کرد: اسلام ناب محمدی (ص) توانایی پاسخگویی به مسائل روز و حل مشکلات جوامع را دارد، اما شرط تحقق آن، پذیرش ولایت بهعنوان حلقه پیوند ناگسستنی امت اسلامی و جاری ساختن نگرش توحیدی در همه عرصههای زندگی فردی و اجتماعی است.
خسروپناه با تبیین نقش محوری ولایت در حکمرانی اسلامی، اظهار داشت: ولایت در حقیقت، دال مرکزی پیوند ناگسستنی امت اسلامی است. ولی حافظ این پیوند است و وظیفه دارد اجازه ندهد این ارتباط ایمانی و اجتماعی از هم بپاشد.
کار اصلی ولی، صیانت از پیوند امت اسلامی است
وی با اشاره به اینکه گاه برخی میپرسند، چرا رهبر انقلاب از جریانها و جناحهای مختلف حمایت میکنند، افزود: معنای ولایت، حفظ پیوند امت اسلامی است؛ بنابراین در صورت مشاهده خطا باید تذکر داده شود اما این تذکر نباید به گسست پیوند امت منجر شود. هویت اسلامی–ایرانی جامعه درگرو همین پیوند است.
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه، با انتقاد از پیوندهای ناسالم حاکمان با طبقات مرفه و سرمایهدار گفت: وقتی حکمرانی پیوند خود را با سرمایهداران و مترفین برقرار کند و درد مردم محروم را درک نکند، نتیجه آن ولایت طاغوت است. ولایت طاغوت، ولایتی است که فقرا و نیازمندان را قربانی توسعه یکسویه میکند.
وی با تأکید بر اینکه سیره امیرالمؤمنین(ع) بهترین الگو برای حکمرانی اسلامی است، خاطرنشان کرد: حضرت علی (ع) باوجود داشتن یاران و کارگزاران فراوان، خود به میان مردم میرفت و حتی بار نیازمندان را بر دوش میکشید؛ این ارتباط مستقیم نشاندهنده مسئولیتپذیری و پیوند واقعی ولی با تودههای مردم است؛ پیوندی که با هیچ نظام اداری و تشکیلاتی قابل جایگزین شدن نیست.
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: وقتی مقام معظم رهبری در بنیانهای الگوی حکمرانی، تفسیر توحید، ولایت و جامعیت اسلام را ارائه میدهند، این نگرش در خروجی رفتار مدیران اثر میگذارد و حتی نوع مدیریت و سیاستگذاری آنان را متحول میکند. این نگاه است که حکمرانی اسلامی را از سطح اداره صرف، به سطح پیوند عمیق ایمانی و مردمی ارتقا میدهد.
وی تصریح کرد: اگر نگاه توحیدی و ولایی در حکمرانی جاری شود، نهتنها در بینش بلکه در منش و کنش مدیران نیز اثر خواهد گذاشت؛ در چنین الگویی، مدیر صرفاً مسئول یک ساختار اداری نیست، بلکه خود را خادم مردم میداند و درد جامعه را از نزدیک لمس میکند.
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه با اشاره به اثرگذاری نگاه توحیدی و ولایی در سبک حکمرانی و ارتباط با مردم گفت: وقتی توحید و ولایت در جان مدیران رسوخ کند، مسئولیت برای آنان به معنای جدایی از مردم و فاصله گرفتن از تودهها نیست، بلکه مسئولیت، عین ارتباط با مردم و لمس دردهای آنان است.
وی ادامه داد: همین سیره را در زندگی علما، شهدا و حتی فرماندهانی همچون حاج قاسم سلیمانی و شهید حاجیزاده میتوان مشاهده کرد که ناشناس به میان مردم میرفتند و از نزدیک با نیازمندان و خانواده شهدا ارتباط داشتند.
ولایت، پیوند مستقیم مدیران با توده مردم را تقویت میکند
وی افزود: ولایت اگر به معنای حقیقی در حکمرانی جاری شود، اثرش در ارتباط مستقیم با مردم دیده میشود. این ارتباط صرفاً اداری و سازمانی نیست بلکه نوعی حضور بیواسطه و مردمی است؛ همانگونه که اهلبیت(ع) در سیره عملی خود نشان دادند.
خسروپناه، در ادامه به دومین رکن الگوی حکمرانی مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: آرمانگرایی، روح و جان این الگوست. جامعهای که آرمان نداشته باشد، مرده است. رهبر انقلاب از آغاز جوانی تا امروز، همواره با نگاهی آرمانی سخن گفتهاند؛ آرمانی که نقطه اوج آن تمدن نوین اسلامی است.
وی خاطرنشان کرد: آرمان تمدن نوین اسلامی یکشبه تحقق پیدا نمیکند؛ گام بهگام شکل میگیرد. نخست انقلاب اسلامی، سپس نظام اسلامی، بعد دولت اسلامی، پس از آن جامعه اسلامی و در نهایت تمدن اسلامی. این مسیر منطقی است و رهبر انقلاب همواره بر آن تأکید کردهاند.
مقاومت، جلوهای از تمدن نوین اسلامی
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با اشاره به نمونههای عینی آرمانگرایی در عرصه مقاومت گفت: زمانی بود گروههای شیعه در لبنان با یکدیگر درگیر بودند؛ اما امروز حزبالله و جریان مقاومت به نیرویی منطقهای و جهانی تبدیلشده است. این تحول، محصول همان آرمانگرایی و نگاه تمدنی است که رهبر انقلاب ترسیم کردهاند.
وی افزود: آرمان تمدنی بدون پیشرفت علمی و فناوری محقق نمیشود. امروز کارهای بزرگی در حوزه نانو، هوافضا، فناوری کوانتومی و انرژی انجامشده است. برنامههایی مانند راهیان پیشرفت نیز برای نشان دادن این دستاوردها به نسل جوان اهمیت فراوان دارد.
بانوان ، بازیگران فعال در مسیر تمدن اسلامی
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه، با اشاره به نقشآفرینی زنان در پیشرفت علمی کشور گفت: امروز بیش از ۸۰ درصد اعضای هیئت علمی جدید ما بانوان هستند. این در حالی است که پیش از انقلاب، حضور زنان در عرصه علمی و دانشگاهی بسیار محدود بود. اکنون دختران ما هویت علمی و اجتماعی خود را یافتهاند و این یکی از ثمرات آرمانگرایی انقلاب اسلامی است.
وی در ادامه به تبیین ارکان مهم در الگوی حکمرانی رهبر معظم انقلاب پرداخت و اظهار داشت: در کنار اصل توحید و ولایت، آرمانگرایی و کارآمدی دو رکن بنیادین دیگر در مدیریت حکیمانه رهبر انقلاب پرداخت.
وی با بیان اینکه رهبر انقلاب اسلامی همواره به داشتن آرمانهای بلند تأکیددارند، گفت: جامعهای که فاقد آرمان باشد جامعهای بیروح و بیمعناست. آرمان تمدن نوین اسلامی از همان سالهای جوانی در اندیشه ایشان مطرح بود، درزمانی که بسیاری از نخبگان حتی تصور تحقق آن را غیرممکن میدانستند؛ اما ایشان گامبهگام مسیر تحقق تمدن نوین اسلامی را ترسیم کردند: از انقلاب اسلامی، نظام اسلامی، دولت اسلامی و جامعه اسلامی تا رسیدن به تمدن اسلامی.
خسروپناه با اشاره به توجه رهبر معظم انقلاب اسلامی به پیشرفت علمی کشور خاطرنشان کرد: اولین کسی که از پژوهشهای سلولهای بنیادی و مرکز رویان حمایت کرد حضرت آیتالله خامنهای بود. همان زمان بسیاری باور نداشتند که چنین پیشرفتی ممکن است، اما ایشان با نگاه کارآمدی و حمایت عملی، راه را برای توسعه علوم نوین باز کردند.
وی افزود: ایجاد آزمایشگاه ملی، حمایت از فناوریهای نوین همچون هوش مصنوعی و کوانتوم و پیگیری جدی پیشرفتهای علمی نمونههایی از نگاه آیندهنگر و کارآمد رهبر انقلاب است.
دشمنان میخواهند آرمانها را از ملت بگیرند
دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: یکی از نقشههای دشمن این است که آرمانها را از ملت ایران بگیرند؛ زیرا جامعهای که آرمان نداشته باشد نمیتواند حکمرانی کند. درحالیکه رهبر انقلاب همواره هویت ایرانی ـ اسلامی، عدالت و پیشرفت را بهعنوان آرمانهای اصلی انقلاب اسلامی تبیین کردهاند.
وی تأکید کرد: در کنار آرمانگرایی، رهبر انقلاب واقعیتهای اجتماعی و اقتصادی کشور را همواره مورد توجه قرار دادهاند و بر کارآمدی تأکید دارند. ایشان بارها از مسئولان خواستهاند که با سنجش اثرگذاری سیاستها و تصمیمها به دنبال حل واقعی مشکلات باشند.
حجتالاسلام والمسلمین خسروپناه اضافه کرد: توجه رهبر انقلاب به نیازهای علمی و فرهنگی، بهرهگیری از کارشناسان و تکیه بر روحیه جهادی از مهمترین ویژگیهای ایشان در مدیریت نظام اسلامی است.
وی خاطرنشان کرد: یکی از ویژگیهای برجسته رهبر معظم انقلاب اسلامی این است که هیچگاه مسائل فرعی را جایگزین مسائل اصلی نمیکنند. برای نمونه، در دورهای که برخی جریانها مبارزه با بهائیت را مسئله اصلی معرفی میکردند، ایشان رژیم پهلوی را ریشه اصلی معرفی کردند که خود پرورشدهنده بهائیت بود. همین نگاه اولویتمند و واقعبینانه یکی از رموز موفقیت رهبری ایشان در هدایت انقلاب اسلامی است.
انتهای پیام