عبدالرضا فرجی‌راد، استاد ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، در گفتوگو با ایکنا، در تحلیل بیانیه روز گذشته شورای عالی امنیت ملی مبنی بر تعلیق همکاری‌ها با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و تأثیر آن بر آینده مذاکرات هسته‌ای میان ایران و سه کشور اروپایی گفت: شورای عالی امنیت ملی با صدور این بیانیه در واقع پیامی مستقیم به اروپایی‌ها فرستاده است تا بدانند اگر در ملاقات‌های رئیس‌جمهور ایران با رهبران اروپا توافقی صورت نگیرد، تهران حداقل همکاری خود را با آژانس متوقف خواهد کرد و اجازه نخواهد داد کارشناسان این نهاد در ایران فعال باشند.
وی ادامه داد: اروپایی‌ها بیش از هر چیز نسبت به همین موضوع حساسیت دارند، زیرا حضور آژانس در ایران برای آنها اهمیت حیاتی دارد. آنها می‌خواهند بدانند ایران در روند غنی‌سازی چه می‌کند و سرنوشت ذخایر اورانیوم غنی‌شده، چه خواهد شد. به همین دلیل اگر امروز بر ادامه مذاکرات اصرار دارند و حتی تلاش می‌کنند مکانیزم ماشه را بدون گرفتن امتیاز فعال نکنند، دلیل اصلی‌اش حفظ حضور آژانس در ایران است.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان افزود: در واقع بیانیه شورای عالی امنیت ملی برای اروپا صادر شد، تا پیش از حضور آقای پزشکیان در نیویورک و دیدار او با رهبران اروپایی بدانند که فرصت آخر برای توافق است. رئیس‌جمهور ایران در این سفر احتمالاً ابتکارات و پیشنهاداتی را با خود همراه خواهد داشت اما اگر توافقی به دست نیاید، ایران قطعاً حداقل همکاری با آژانس را تعلیق خواهد کرد.
فرجی‌راد درباره احتمال خروج ایران از معاهده NPT نیز اظهار کرد: به نظر من ایران قصد ندارد بی‌گدار به آب بزند. همین که کارشناسان آژانس در ایران فعال نباشند، به‌خودی‌خود حساسیت زیادی در سطح بین‌المللی ایجاد می‌کند و طبیعتاً فضای گفت‌و‌گو‌های بعدی و معامله‌های احتمالی را بسیار سخت‌تر خواهد کرد؛ بنابراین ضرورتی وجود ندارد که ایران از NPT خارج شود.
وی تأکید کرد: متحدین ایران مانند چین و روسیه نیز همواره توصیه کرده‌اند که تهران از NPT خارج نشود. خروج از این معاهده تبعات گسترده‌ای دارد و ایران باید در چنین تصمیماتی هماهنگ با متحدان خود عمل کند، زیرا در غیر این صورت و در شرایطی که حمایت آنها از دست برود، کشور با مشکلات جدی مواجه خواهد شد.
استاد ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، در ادامه درباره ماهیت بیانیه شورای عالی امنیت ملی و ارتباط آن با مذاکرات پیش‌ِ رو تصریح کرد: این بیانیه به معنای تعلیق فوری همکاری با آژانس نیست؛ بلکه در واقع اعلام هشدار به اروپایی‌هاست. اگر پس از دیدار‌های رئیس‌جمهور ایران با رهبران اروپایی، از جمله مکرون، توافقی حاصل نشود و آنها به سمت فعال‌سازی مکانیسم ماشه بروند، آنگاه ایران قطعاً همکاری با آژانس را متوقف خواهد کرد.
وی در پاسخ به پرسشی درباره قطعنامه پیشنهادی مشترک روسیه و چین گفت: احتمالاً این قطعنامه به رأی گذاشته می‌شود اما در شرایط کنونی ایران تلاش می‌کند کل موضوع مکانیسم ماشه را بر اساس مفاد برجام مدیریت کند. طبق برجام، این موضوع پس از ۱۰ سال به‌طور طبیعی باید خاتمه یابد و ایران در همین راستا پیگیری‌های خود را ادامه می‌دهد.
فرجی‌راد افزود: در نهایت اگر دو طرف بتوانند کمی با یکدیگر کنار بیایند، به نظر می‌رسد تمدید موقت شش‌ماهه برجام عملی شود. زمانی که اروپا بپذیرد چنین تمدیدی صورت گیرد، عملاً پیشنهاد روسیه و چین برای صدور قطعنامه دیگر جایگاه چندانی نخواهد داشت و ضرورتی برای پیگیری آن باقی نمی‌ماند.
سفیر پیشین کشورمان در نروژ و مجارستان تأکید کرد: ایران اکنون از یک‌سو در حال مذاکره با اروپا و آژانس است و از سوی دیگر با صدور اطلاعیه شورای عالی امنیت ملی به طرف‌های اروپایی هشدار داده که اگر ابتکارات و پیشنهادات رئیس‌جمهور ایران در نیویورک پذیرفته نشود، گام بعدی تهران تعلیق همکاری با آژانس خواهد بود. این اطلاعیه همچنین می‌تواند موقعیت رئیس‌جمهور را در مذاکرات پیش‌ِ رو تقویت کند و به او امکان دهد با دست پرتری در گفتوگوها حاضر شود.
فرجی‌راد درباره احتمال رخ دادن اتفاقات مثبت تا پنجم مهرماه گفت: من رد نمی‌کنم که امکان توافق وجود داشته باشد. هنوز روزنه‌ای از امید باقی است و ممکن است در لحظه آخر توافقاتی میان ایران و اروپا شکل گیرد. اروپایی‌ها به ویژه فرانسوی‌ها علاقه ندارند مکانیزم ماشه فعال شود، زیرا در این صورت اروپا از پرونده هسته‌ای ایران کنار گذاشته می‌شود و همچنین امکان حضور آژانس در ایران را از دست خواهند داد؛ این دو موضوع برای اروپایی‌ها اهمیت بالایی دارد.
وی افزود: اگر مذاکرات به بن‌بست برسد و تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران بازگردد، شرایط بسیار دشوار خواهد شد و فشارها افزایش می‌یابد. اکنون در آمریکا چهره‌هایی مانند مارکو روبیو و بنیامین نتانیاهو نفوذ بیشتری در کابینه دارند و برخلاف جریان‌های پیشین که به دنبال کاهش تنش و معامله بودند، این افراد به دنبال کشاندن آمریکا به جنگ به ویژه با ایران هستند.
استاد ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: در چنین شرایطی ممکن است اقداماتی مانند توقیف نفتکش‌های ایران در دریاها، محدود کردن خرید نفت توسط چین یا ایجاد فشار‌های امنیتی و نظامی علیه ایران اجرایی شود. این اقدامات علاوه بر کاهش درآمد ارزی، تنش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز افزایش خواهد داد. علت این است که رفتار دولت فعلی آمریکا غیرقابل پیش‌بینی است و تصمیمات آنها گاه بسیار ناگهانی اتخاذ می‌شود.
فرجی‌راد تأکید کرد: به همین دلیل فعال شدن مکانیزم ماشه به نفع ایران نیست و مشکلات اقتصادی و امنیتی کشور را بیشتر خواهد کرد. ابزار اصلی ایران در مواجهه با این فشارها، تعلیق همکاری با آژانس است که خود باعث نگرانی غرب می‌شود، اما هیچ تصوری ندارم که ایران در کوتاه‌مدت پس از فعال شدن مکانیزم ماشه از معاهده NPT خارج شود. سیاست ایران همواره مرحله به مرحله و محتاطانه بوده است. نباید بگذاریم مکانیسم ماشه فعال شود چون پس از آن کار ما سخت خواهد شد و شاید دیگر نتوانیم اقدامی انجام دهیم.
وی در پایان درباره هماهنگی میان وزارت خارجه و شورای عالی امنیت ملی گفت: نقش شورای عالی امنیت ملی در این پرونده بسیار کلیدی است. تصمیمات کلان در سطح شورای عالی امنیت ملی اتخاذ می‌شود و وزارت خارجه تنها منتقل‌کننده این مواضع به طرف‌های خارجی است؛ بنابراین اطلاعیه اخیر، موضع کل نظام را نشان می‌دهد و می‌تواند در مقطع حساس کنونی اثرگذار باشد.
گفتوگو از سعید امینی
انتهای پیام