امام عسکری(ع) به همراه پدرشان امام هادی(ع) چنان تحت نظر بودند که حتی اجازه خروج از شهر را هم نداشتند و حتی امام عسکری نتوانستند یک حج یا یک عمره به‌جا بیاورند.
یکی از مسائل مهم در دوره امامت امام هادی و امام عسکری(ع) آماده کردن شیعه برای دوران غیبت بود. خلفای ستمگر عباسی نمی‌خواستند امام حسن عسکری(ع) ازدواج کند؛ زیرا می‌دانستند که آخرین حجت خدا که زمین را از عدل پر می‌کند، فرزند آن حضرت است. ازدواج امام حسن عسکری (ع) به‌طور پنهانی در زمان حیات پدر بزرگوار ایشان صورت گرفت.
خبرنگار ایکنا در گفتگو با حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم خانجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به مناسبت میلاد امام حسن عسکری(ع) به تبیین ویژگی‌های این امام از دیدگاه اهل سنت پرداخت.
مشروح این گفتگو را در ادامه می‌خوانیم:
شایستگی‌های متعدد امام حسن عسکری(ع) تنها مورد توجه شیعیان و دوستداران و محبان این امام نیست بلکه کسانیکه شیعه نبودند یا حتی مخالف امام(ع) بودند یا در دستگاه خلافت عباسی موقعیتی داشتند نیز به جایگاه، ویژگی‌ها و شایستگی‌های امام حسن عسکری(ع) اعتقاد داشتند و حتی در برخی موارد به آن اعتراف کردند.
یکی از ماموران حکومت عباسی که مامور مالیات در آن زمان بود، با نام احمد بن عبیدالله بن خاقان که از دشمنان شیعه و امام حسن عسکری(ع) به حساب می‌آمد، زمانیکه افراد به وی مراجعه می‌کردند و سخن از علویان و شیعیان می‌شد، وی می‌گفت که من در بین علویان سامرا مردی را در وقار و آرامش و عفاف و بزرگواری و کرامت مانند حسن بن علی بن محمد ابن الرضا یعنی امام حسن عسکری(ع) ندیده‌ام و نمی‌شناسم، بنی هاشم ایشان را بزرگ خود می‌دانند و بر همه بزرگان ترجیح می‌دهند و همین طور بزرگان دربار، وزرا و عموم مردم ایشان را مقدم بر همه می‌دانند. سپس برای ترسیم بزرگی این امام می‌گفت: یک روز پدرم با مردم دیدار عمومی داشت و من نیز در کنار او ایستاده بودم که ناگهان دیدم دربانها وارد شدند و گفتند که ابن الرضا ابومحمد پشت در است که پدرم با صدای بلند گفت اجازه بدهید وارد شود و من تعجب کردم که چگونه جرات کردند نزد پدرم از ایشان با کنیه نام ببرند زیرا تنها از خلیفه یا ولیعهد یا کسی که خلیفه گفته بود با کنیه یاد می کردند(در گذشته اگر از بزرگان می‌خواستند یاد کنند معمولا با کنیه نام می‌بردند و نشانه احترام است) ناگهان دیدم مردی بلند قد و زیبارو و خوش اندام و کم سن و سال و با هیبت وارد شد و تا چشم پدرم به او افتاد به استقبال ایشان رفت، من این رفتار را نسبت به کسی از بنی هاشم و فرماندهان سراغ نداشتم.
زمانیکه ایشان به پدرم نزدیک شد، پدرم ایشان را در آغوش گرفت و صورت و سینه ایشان را بوسید و دستانش را گرفت و ایشان را در جای خود نشاند. بعد با کمال تعجب دیدم که دربان وارد شد و گفت که موفق وارد می‌شود و او هر زمان نزد پدرم می‌آمد، محافظان و فرماندهان زودتر وارد می‌شدند و از درب تا محل نشستن پدرم دو صف تشکیل می‌دادند تا از میان آنها تردد انجام شود که پدرم به امام گفت: ای به فدای شما بشوم اگر می‌خواهید بروید بفرمایید و سپس به دربانها گفت که ایشان را پشت صف‌ها مخفی کنند تا موفق ایشان را نبیند، سپس هر دو بلند شدند و همدیگر را در آغوش گرفتند و حسن بن علی(ع) رفت.
من از دربانها و خدمتکاران پرسیدم: چه کسی بود که او را در محضر پدرم با کنیه نام بردید و پدرم نیز چنین رفتاری با ایشان داشت که آنها گفتند ایشان حسن بن علی معروف به ابن الرضا و از فرزندان علی(ع) است که تعجبم بیشتر شد تا اینکه روزی نزد پدرم رفتم و گفتم: پدر جان این مردی که با این احترام و بزرگی نزد شما آمد و چنین رفتاری با ایشان داشتی و دائم می‌گفتی من و پدر و مادرم به فدایت چه کسی بود؟، پدرم گفت: پسرم ایشان امام شیعیان حسن بن علی معروف به ابن الرضاست و لحظه‌ای ساکت شد و دوباره گفت: پسرم اگر خلافت از بنی عباس گرفته شود در میان بنی هاشم کسی لایق‌تر از او نیست او به خاطر فضیلت
عفاف، وقار، خویشتن داری، عبادت و اخلاق نیکو لیاقت خلافت دارد و پدرش نیز مردی بزرگ، بخشنده، گران مایه و بافضیلت بود. وقتی این سخنان پدرم را شنیدم به فکر فرو رفتم و نگرانی و خشم من بیشتر شد و نسبت به ایشان احترام ویژه‌ای قائل شدم و مقام ایشان نزد من بسیار بالا رفت.
بنا بر گزارشی دیگر، جعفر کذاب که پسر امام هادی(ع) و شخصیتی معروف است، فرد شایسته‌ای نبود. وی از معتمد عباسی درخواست کرد که اگر او را به امامت نصب کند و مقام برادرش امام عسکری(ع) بعد از ایشان به وی واگذار شود، سالانه بیست هزار دینار به معتمد عباسی خواهد پرداخت. معتمد با تعبیر بدی از جعفر کذاب یاد کرد و گفت: ای احمق سلطان روی کسانی که گمان کردند پدرت و برادرت امام است، شمشیر کشید تا آنها را از نظرشان برگرداند اما موفق نشد، منزلت و مقام برادرت مربوط به ما نیست بلکه تنها از طرف خداوند داده شده و ما همواره در مسیر نابودی و پایین آوردن مقام ایشان تلاش کردیم اما خداوند از این کار ابا کرد و افزون شدن علم و عبادت امام هر روز بر مقام و رفعتش افزود اما تو، اگر در نزد شیعیان برادرت منزلت و مقام او را داری نیازی به ما نداری و اگر از چنان منزلتی برخوردار نیستی و اوصافی که برادرت داشته را نداری ما نیز نمی‌توانیم در این باره تو را بی‌نیاز کنیم.
نه تنها خلفا و کارگزاران عباسی بلکه بعضی از غیر مسلمان‌ها نیز برای حقیقت امام جایگاه برجسته‌ای قائل بودند، از جمله از ابوجعفر احمد قیصر بصری نقل شده: ما نزد سرورمان ابومحمد یعنی امام حسن عسکری(ع) بودیم که خادمی بزرگوار از دار السلطان یعنی از سوی معتمد عباسی وارد شد و عرض کرد که امیر مومنان بر شما سلام رسانده و گفته که کاتب دربار می‌خواهد دو پسر خود را پاکیزه گرداند، از شما درخواست می‌کنیم که به نزد او بروی و برای سلامتی و بقای فرزندان او دعا بفرمایید و من دوست دارم که شما سوار بر اسب شوید تا با هم برای انجام این کار برویم و ما این زحمت را به سبب آن برای شما ایجاد کردیم که او که مرد نصرانی است، گفته ما با دعای بقایای نبوت و رسالت متبرک می‌شویم و بعد امام حسن عسکری(ع) دعا فرمودند: الحمدلله الذی جعل النصاری أعرف بحقنا من المسلمین ستایش خدایی را که نصارا و غیر مسلمان‌ها را از مسلمان‌ها نسبت به حق ما آگاه‌تر قرار داد.
روایات متعدد و موارد مختلفی در منابع و احادیث و روایات در خصوص توصیه‌های امام حسن عسکری(ع) به شیعیان در موضوعات متعدد و مهم اجتماعی، فردی و خانوادگی وارد شده است.
در روایتی که در منابع مختلف آمده است، توصیه و سفارش.هایی از امام حسن عسکری(ع) به شیعیان وجود دارد که مبنای زندگی فردی و اجتماعی انسان است. ایشان می‌فرماید: «أُوصِيكُمْ بِتَقْوَى اَللَّهِ وَ اَلْوَرَعِ فِي دِينِكُمْ وَ اَلاِجْتِهَادِ لِلَّهِ وَ صِدْقِ اَلْحَدِيثِ وَ أَدَاءِ اَلْأَمَانَةِ إِلَى مَنِ اِئْتَمَنَكُمْ مِنْ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ وَ طُولِ اَلسُّجُودِ وَ حُسْنِ اَلْجِوَارِ فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ(ص)؛ شما را به تقواى الهى و پارسایى در دینتان و تلاش براى خدا و راستگویى و امانتدارى درباره کسى که شما را امین دانسته نیکوکار باشد یا بدکار، و طول سجود و حُسنِ همسایگى سفارش می‌کنم. محمّد(ص) براى همین آمده است».
باید توجه داشت که تقوا به معنی خویشتن‌داری است و معنای دقیق‌تر آن مراقبت در فعل و قول، رفتار و کردار است به گونه‌ای که انسان هم راه را طی کند و هم از خطرات و آسیب‌های راه با اطلاع باشد و خود را در امان نگه دارد.
تقوا به معنی عدم فعالیت نیست بلکه بدین معنی است که حرکت کنیم و مسیر را به درستی تشخیص دهیم و راه را به درستی انتخاب کنیم و در این راه با مراقبت و دقت حرکت کنیم تا دچار لغزش، گناه، اشتباه و آسیب‌های مختلف نشویم.
امام در ادامه می‌فرماید: «والورع فی دینکم؛ در دینتان ورع داشته باشید»، ورع نیز گاهی به تقوا ترجمه می‌شود که به معنای پرهیزکاری و رعایت حلال و حرام است. امام حسن عسکری(ع) در اینجا می‌فرماید که در دینداری خود، مراقبت و کنترل داشته باشید و دین خود را حفظ کنید و ضمن رعایت احکام و حرام و حلال، مسیر را گم نکنید.
امام در ادامه می‌فرماید: «اجتهاد لله» که اجتهاد همان تلاش و کوشش است یعنی اینکه اگر کسی از جای خود حرکت نکند و به حساب اینکه می‌خواهد دین‌دار باشد، وارد اجتماع و تعامل و ارتباط با جامعه نشود، معنای مورد توجه اهل بیت(ع) نیست.
امام همچنین در این روایت می‌فرماید: «صدق الحدیث» که به معنی راستگویی و دروغ نگفتن است. یعنی دوری از دروغ و دوری از خلاف واقع حرکت کردن و حرف زدن و رفتار کردن بر اساس صداقت و راستگویی که صدق حدیث محسوب می‌شود.
سفارش بعدی امام حسن عسکری(ع) در این روایت «اداءالامانه» است که امام در ادامه می‌فرمایند: «و أَدَاءِ اَلْأَمَانَةِ إِلَى مَنِ اِئْتَمَنَكُمْ مِنْ بَرٍّ أَوْ فَاجِرٍ» یعنی امانت داری باید به گونه‌ای باشد که اگر کسی به شما امانتی سپرد، آن امانت را باید به کسی که به شما امانت داده برگردانید، اگر فردی که به شما امانتی را سپرده خودش نیز انسان شایسته‌ای نیست و به تعبیر امام در این روایت فاسق است، باز هم موظفید این امانت را سالم به صاحبش یعنی به کسی که به شما امانت داده است، برگردانید.
امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: «فَبِهَذَا جَاءَ مُحَمَّدٌ(ص)» یعنی رسول خدا(ص) برای این توصیه‌هایی که امام حسن عسکری(ع) فرمودند و همچنین موارد دیگر که در ادامه روایت آمده مبعوث به رسالت شدند.
از این رو امام در ادامه می‌فرمایند: «صَلُّوا فِي عَشَائِرِهِمْ وَ اِشْهَدُوا جَنَائِزَهُمْ وَ عُودُوا مَرْضَاهُمْ وَ أَدُّوا حُقُوقَهُمْ؛ در میان جماعت‌‌هاى آنان نماز بخوانید و بر سر جنازه آنها حاضر شوید و مریضانشان را عیادت کنید و حق آنان را ادا کنید.» و بعد می‌فرماید: «فَإِنَّ اَلرَّجُلَ مِنْكُمْ إِذَا وَرِعَ فِي دِينِهِ وَ صَدَقَ فِي حَدِيثِهِ وَ أَدَّى اَلْأَمَانَةَ وَ حَسَّنَ خُلُقَهُ مَعَ اَلنَّاسِ؛ اگر کسی این کارها را انجام داد و اهل تقوا و راستگویی و ادای امانت و حسن خلق با مردم بود، مردم می‌گویند که این‌ها شیعه هستند.»
بنابراین نتیجه می‌گیریم در حقیقت امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید که در جامعه به گونه‌ای رفتار کنید که مشخص باشد شیعه هستید و رفتار شما نمونه و الگو باشد.
گفت‌وگو از الهام حلاجیان
انتهای پیام