وی افزود: سیاست‌ها و رویکرد‌های ما در اجرای برنامه‌ها مدرسه‌محوری، توجه به کیفیت، فراگیر بودن فعالیت‌ها، برنامه‌ریزی عملیاتی، علمی و تخصصی بودن، همسویی با رویکرد‌های دولت در زمینه عدالت‌محوری و محرومیت‌زدایی و مشارکت‌محوری است و برای اجرای مؤثر فعالیت‌ها، هرم اجرایی تعریف شده است که از سطح کلاس و مدرسه آغاز شده و به سطوح منطقه‌ای، استانی و ملی گسترش می‌یابد. همچنین با توجه به چشم‌انداز‌های بین‌المللی و حضور در مسابقات جهانی، فدراسیون دانش‌آموزی به عنوان زیرمجموعه‌ای از حوزه سلامت، نقش مهمی ایفا می‌کند.
جعفری ادامه داد: در راستای سیاست‌های دولت در نظام تعلیم و تربیت، تلاش کرده‌ایم با محوریت برنامه‌های سلامت، آموزش و تربیت، کیفیت‌بخشی و عدالت آموزشی را پیش ببریم. برای این منظور، برنامه‌ها و بودجه‌ها در کنار هم قرار گرفته و پس از کار کارشناسی دقیق، تفاهم‌نامه‌ای با مدیران کل و معاونین تربیت بدنی و سلامت استان‌ها منعقد شده است. در این تفاهم‌نامه، برش‌های مدرسه‌ای، منطقه‌ای و استانی برنامه‌ها به طور مشترک تدوین شده است. برای محقق شدن اهداف توسعه عدالت آموزشی و تربیت باکیفیت، چهار مؤلفه اساسی باید مورد توجه قرار گیرد که اولین مؤلفه، منابع انسانی است. در این زمینه، هم به لحاظ کمی و هم کیفی برنامه‌ریزی شده است.
وی تصریح کرد: تعداد معلمان تربیت بدنی دارای ابلاغ در مدارس ۳۴ هزار و ۲۵۰ نفر است که برخی از آنها وظایف اداری نیز انجام می‌دهند. با این وجود، کمبود معلم تربیت بدنی حدود ۱۵ هزار و ۷۵۰ نفر برآورد می‌شود. با توجه به آمار دانش‌آموزان مدارس دولتی، تعداد مطلوب معلمان این حوزه حدود ۵۰ هزار نفر است. برای جبران این کمبود، در سال جاری ۵۲۶ دبیر تربیت بدنی از طریق آزمون ماده ۲۸ و ۶۲۵ دبیر نیز از سهمیه دانشگاه فرهنگیان جذب خواهند شد. در حوزه مراقبین سلامت نیز در حال حاضر ۶ هزار و ۳۸۴ مراقب در مدارس فعال هستند.
معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش تأکید کرد: به منظور ارتقای کیفیت در این حوزه، دستورالعملی با عنوان «شبکه‌گیری منابع انسانی» (شمیم) با مشارکت حوزه‌های زیرمجموعه و استان‌ها، در قالب یک کار کارشناسی طراحی شده که هم‌اکنون در مرحله مستندسازی قرار دارد. این دستورالعمل برای سطوح مختلف، دوره‌های آموزشی تخصصی پیش‌بینی کرده است. نکته کلیدی این است که همه منابع انسانی مرتبط با اجرای برنامه‌های تربیت بدنی و سلامت، باید تحت آموزش‌های مستمر قرار گیرند، توانمند شوند و دانش خود را به‌روز نگه دارند.
وی در ادامه دومین مؤلفه مهم در توسعه عدالت آموزشی را «محتوا و برنامه» دانست و بیان کرد: در این راستا، از طریق برگزاری جلسات متعدد کارشناسی در سطح مناطق، استان و کشور و همچنین تشکیل کمیسیون‌ها و کارگاه‌های تخصصی، دستورالعمل‌های پیشین مورد بازبینی قرار گرفته و نقاط ضعف آن احصا شده است. بر این اساس، تمامی دستورالعمل‌های حوزه تربیت بدنی، فعالیت‌های ورزشی، سلامت و تندرستی و فدراسیون دانش‌آموزی، در قالب بخشنامه‌های جداگانه و به صورت متمرکز تا سطح مدرسه ابلاغ خواهد شد. هر مدرسه یا استان می‌تواند با توجه به شرایط خود، «برش مدرسه‌ای» یا «برش استانی» مربوطه را تهیه و اجرا کنند. در بخش محتوا، با توجه به جدول برنامه درسی، درس تربیت بدنی به مدت دو ساعت در هفته از پایه اول تا دوازدهم ارائه می‌شود. کتاب راهنمای معلم تربیت بدنی نیز توسط سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی تألیف شده و به عنوان منبع اصلی در اختیار معلمان قرار دارد. علاوه بر این، دستورالعمل اجرا و ارزشیابی درس تربیت بدنی برای پایه‌های مختلف تدوین شده که نحوه تدریس، سنجش و ارزشیابی در حیطه‌های دانش، نگرش و مهارت را برای معلمان مشخص می‌کند.
مهارت‌های شغلی، فرهنگی و ورزشی
وی ادامه داد: آموزش و پرورش در راستای «مهارت‌آموزی» و براساس تکلیف قانون برنامه هفتم توسعه موظف است تا پایان این برنامه، به شش میلیون دانش‌آموز، مهارت‌های شغلی، فرهنگی و ورزشی ارائه دهد. در سال گذشته، دستورالعمل‌های مربوط به مهارت‌آموزی و ارزشیابی آن با امضای مقام عالی وزارت و معاونت تربیت بدنی و سلامت ابلاغ شد. در چارچوب رویکرد مدرسه‌محوری و از طریق سامانه طراحی‌شده، حدود ۳ میلیون و ۲۱۵ هزار نفر متقاضی مهارت‌آموزی ثبت‌نام کردند که از این تعداد، ۲ میلیون و ۳۳۹ هزار و ۴۳۵ دانش‌آموز در ارزیابی‌ها شرکت کردند و در نهایت یک میلیون و ۶۷۱ هزار و ۲۵ نفر موفق به کسب گواهینامه مهارت شدند.
وی در ادامه «تحول در برنامه درسی» را مؤلفه دیگر در راستای تحقق عدالت آموزشی بیان کرد و افزود: در حوزه تخصصی تربیت بدنی و سلامت، نزدیک به یک سال گذشته، جلسات مشترکی با همکاران سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی برگزار شده و در پایه اول ابتدایی، با هدف افزایش فعالیت بدنی دانش‌آموزان، طرحی پایلوت در ۲۰ مدرسه به اجرا درآمده است. محتوای آموزشی این طرح با مشارکت فعال معاونت تربیت بدنی و سلامت تولید شده و با بهره‌گیری از معلمان متخصص و تجهیزات ارائه شده، در حال اجراست. ارزیابی نهایی این طرح در پایان سال تحصیلی جاری انجام خواهد شد تا در صورت نیاز، اصلاحات لازم برای توسعه آن در سال‌های آینده انجام شود. در حوزه سواد حرکتی و مهارت‌های بنیادین دوره ابتدایی نیز، روشی نوین با انتشار فراخوان، ارزیابی و غربالگری معلمان توانمند از طریق ثبت‌نام در سامانه و برگزاری آزمون مجازی در حال اجراست. پس از مرحله غربالگری، افراد واجد شرایط دوره‌های آموزشی تخصصی را با مشارکت معاونت آموزش ابتدایی طی خواهند کرد. در ساعت غیردرسی نیز برنامه‌های کیفیت‌بخشی متنوعی طراحی شده است. از جمله در «مراسم آغازین مدرسه» که با مدیریت معاونت پرورشی و فرهنگی است، بخش «نرمش صبحگاهی» با مشارکت این معاونت پیش‌بینی شده و فیلم کوتاهی با عنوان «ضربان مدرسه» با رویکردی تربیتی، ورزشی و هویتی تهیه شده است. دستورالعمل اجرایی این برنامه با امضای مقام عالی وزارت به زودی ابلاغ خواهد شد.
جعفری ادامه داد: هدف ما از ورود به برنامه‌های آغازین و نرمش صبحگاهی، افزایش سرانه فعالیت ورزشی دانش‌آموزان و پویاسازی فضای مدرسه است. در همین راستا، «المپیاد‌های ورزشی درون مدرسه‌ای» نیز به صورت یکپارچه به سراسر کشور ابلاغ شده است. مراسم افتتاحیه همزمان این المپیاد‌ها، شنبه ۲۶ مهر در منطقه ۱۴ و به طور همزمان در ۷۳۷ منطقه آموزشی کشور برگزار خواهد شد.
وی در ادامه ترویج فرهنگ پهلوانی مطابق تأکیدات مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: طرح «پهلوان سعید» (به یاد شهید سعید طوقانی) در قالب دستورالعمل یکپارچه به مدارس ابلاغ شده است. این طرح در چارچوب کانون‌های ورزشیِ دارای سازوکار مشخص، مدیر مجزا، تجهیزات و نظام ارزیابی تعریف شده و شامل رشته‌های باستانی، نرمش‌های زورخانه‌ای و فعالیت‌های ورزشی درون و برون‌مدرسه‌ای است. خوشبختانه تاکنون ۲۴۴ منطقه از ۷۳۷ منطقه آموزشی زیر پوشش این طرح قرار گرفته و ۷۳۲ مدرسه نیز در این کانون‌ها فعال شده‌اند.
ستاد نظام تعلیم و تربیت در شرایط ویژه
جعفری با اشاره به طراحی برنامه «میدان پویا» گفت: این ایده در پاسخ به شرایط خاص و با هدف جلوگیری از تجمعات و حذف رویداد‌های ملی در دوران همه‌گیری، در چارچوب «ستاد نظام تعلیم و تربیت در شرایط ویژه» و در کمیته سلامت و نشاط اجتماعی شکل گرفت. میدان پویا با مشارکت نهاد‌های درون و برون‌سازمانی از جمله وزارت ورزش، وزارت کشور، فدراسیون‌های ورزشی و وزارت بهداشت طراحی شد و شامل پنج محور اصلی دانش‌آموز پویا، رویداد پویا، خانواده پویا، خانه پویا و شهر پویا است. این برنامه با رویکرد امیدآفرینی، نشاط، تندرستی، رقابت سالم، سلامت‌محوری و بازی‌های حرکتی، به تنوع‌بخشی در فرصت‌های یادگیری کمک کرده و تاکنون ۴۱۶ برنامه در سطح مناطق و استان‌های کشور اجرا شده است. این برنامه به صورت مستمر و فصلی ادامه دارد.
وی با اشاره به دستاورد‌های بین‌المللی در حوزه تربیت بدنی گفت: دانش‌آموزان در دو رویداد بین‌المللی اخیر حضور درخشانی داشتند؛ از جمله در «ژیمناسیاد» ورزش دانش‌آموزان زیر ۱۸ سال در بحرین، تیم ایران با حضور در ۸ رشته و کسب ۲۶ مدال طلا، ۸ نقره و ۱۳ برنز، در میان ۶۷ کشور مقام پنجم را کسب کرد. در رقابت‌های «ژیمناسیاد» زیر ۱۵ سال در صربستان، دانش‌آموزان ایرانی با کسب ۲۹ طلا، ۲۸ نقره و ۲۹ برنز، در میان ۵۶ کشور به مقام ششم دست یافتند. هم‌اکنون نیز با حمایت وزارت آموزش و پرورش و ورزش و جوانان، تمهیدات لازم برای اعزام تیم‌های فوتسال دانش‌آموزی به برزیل و تیم‌های والیبال به چین در دست اجراست.
توسعه فضا‌های ورزشی و عدالت آموزشی
معاون تربیت بدنی و سلامت وزارت آموزش و پرورش در ادامه به توسعه فضا‌های ورزشی و عدالت آموزشی تأکید و بیان کرد: در راستای تحقق عدالت آموزشی و تربیتی، تأکید داریم که احداث مدرسه تنها به معنای ساخت کلاس‌درس نیست، بلکه ایجاد فضا‌های ورزشی استاندارد و ایمن نیز از ضروریات است. خوشبختانه با همکاری مجمع خیرین مدرسه‌ساز و تشکیل کارگروه تخصصی تربیت بدنی و سلامت، زمینه برای جلب مشارکت خیرین در این حوزه فراهم شده است. براساس آمار اولیه، سرانه فضا‌های ورزشی آموزش و پرورش در حال حاضر ۳۸ متر مربع برآورد می‌شود که ۲۱ متر آن درون‌مدرسه‌ای و ۱۷ متر برون‌مدرسه‌ای است. در راستای تدقیق این آمار، کارگاه‌های آموزشی برای ۱۵۰ مدرس استانی برگزار و سامانه‌ای برای پایش و ثبت دقیق فضا‌های ورزشی طراحی شده است. براساس قانون برنامه هفتم، آموزش و پرورش مکلف است سرانه فضا‌های ورزشی درون‌مدرسه‌ای را تا پایان برنامه به میزان قابل‌توجهی افزایش دهد. در همین راستا، طرح «کیفیت‌بخشی از طریق توسعه فضا‌های ورزشی و بهداشتی» با رویکرد مشارکت‌محور و با عنوان «میدان همدلی» در دست اجراست. این طرح با همراهی خیرین و تخصیص اعتبارات هدفمند، گام مؤثری در جهت توسعه عدالت آموزشی و ارتقای کیفیت محیط‌های ورزشی خواهد بود.
وی افزود: با توجه به محدودیت‌های اعتباری، اولویت‌بندی هوشمندانه‌ای در تخصیص بودجه انجام شده است. برای مثال، در برخی استان‌ها با تخصیص ۱۰ میلیارد تومان می‌توان ۱۰ سالن ورزشی احداث کرد، در حالی که همین اعتبار در صورت اختصاص به چمن مصنوعی، امکان پوشش ۲۵ تا ۳۰ مدرسه را فراهم می‌کند. این رویکرد مبتنی بر مطالعه دقیق و بهره‌وری منابع است. بر اساس سرانه فعلی ۰/۳۸ متر مربع، نقشه راه ملی و استانی تدوین شده که در آن نیاز‌های هر منطقه به تفکیک (از ۱ تا ۱۰ متر مربع) مشخص شده است. همچنین با رویکرد مشارکت‌محوری و پوشش حداکثری، ۶۶۱ مدرسه زیر پوشش «کاروان مهر با نشاط» قرار گرفتند. در فرآیند نیازسنجی دقیق که در فروردین و اردیبهشت انجام شد، مدارس براساس تناسب تجهیزات با برنامه درسی اولویت‌بندی شدند. در نهایت، یک میلیون و ۵۰۰ هزار قلم کالای ورزشی و بهداشتی در ۲۹ شهریورماه به استان‌ها ارسال شد.
دستاورد‌های حوزه بهداشت
جعفری به دستاورد‌های حوزه بهداشت نیز اشاره کرد و گفت: تجهیز ۱۷۴ اتاق بهداشت، بهینه‌سازی ۶ هزار و ۴۹۰ سرویس بهداشتی و تأمین تجهیزات ورزشی و بهداشتی از جمله این دستاورد‌هاست.
وی در ادامه در پاسخ به سؤال خبرنگاری درباره سواد حرکتی دانش‌آموزان گفت: دوره ابتدایی از اولویت‌های اصلی ما محسوب می‌شود. به همین منظور، تلاش کرده‌ایم با جذب معلمان متخصص تربیت بدنی، زمینه ارتقای سواد حرکتی دانش‌آموزان این دوره را فراهم آوریم. کسب مهارت‌های حرکتی پایه، از جمله نشستن و پریدن صحیح، نقش تعیین‌کننده‌ای در موفقیت دانش‌آموزان در تمامی مراحل زندگی خواهد داشت. در راستای تحقق اهداف تربیت بدنی و سلامت، دستورالعمل اجرایی «کانون‌های تندرستی» به استان‌ها ابلاغ شده است. این کانون‌ها با سه محور اصلی اصلاح ناهنجاری‌های قامتی، ارتقای سواد حرکتی و کاهش اضافه وزن و بهبود ترکیب بدنی فعالیت می‌کنند. هم‌اکنون ۳۲ کانون تندرستی در مراکز استان‌ها راه‌اندازی شده و دوره‌های آموزش مجازی برای آنها برگزار شده است. هدف‌گذاری ما، تأسیس یک کانون تندرستی در هر منطقه آموزشی تا پایان برنامه هفتم توسعه است.
جعفری طرح سنجش ارتباط حرکتی را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: در همکاری با سازمان آموزش و پرورش استثنایی، «طرح سنجش ارتباط حرکتی» برای نوآموزان بدو ورود به دوره ابتدایی طراحی و اجرا شده است. در این طرح، دانش‌آموزان علاوه بر ارزیابی‌های بینایی و شنوایی، از نظر جسمانی و حرکتی نیز مورد سنجش قرار می‌گیرند. هفت آزمون معتبر از سوی پژوهشکده علوم ورزشی به عنوان بالاترین مرجع علمی ورزش کشور، برای این طرح تأیید شده است. در صورت شناسایی مشکلات حرکتی، اولیای دانش‌آموزان از وجود کانون‌های تندرستی برای دریافت خدمات تخصصی مطلع می‌شوند.
معاون تربیت بدنی و سلامت وزیر آموزش و پرورش در ادامه به برنامه‌های کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان اشاره کرد و گفت: در دوران همه‌گیری کرونا، طرح «کوچ» (کنترل وزن و چاقی دانش‌آموزان) با هدف سنجش و بهبود شاخص‌های تندرستی اجرا شد. در آن مقطع، ۳۰ درصد از دانش‌آموزان دارای اضافه‌وزن یا چاقی بودند که با مداخلات هدفمند، این رقم به ۲۷ درصد کاهش یافت. همچنین، برنامه‌های مکملی همچون «پارک» نیز به اجرا درآمد. اگرچه آمار دقیق و به‌روزتری در زمینه مهارت‌آموزی و فعالیت‌های ورزشی در دسترس نیست، اما شواهد نشان می‌دهد دانشآموزانی که تحت آموزش‌های منظم ورزشی قرار می‌گیرند، از وضعیت جسمانی به‌مراتب بهتری برخوردار هستند.
وی در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا درباره برنامه‌های جایگزین برای دانشآموزانی که به دلایل جسمی، پزشکی یا ... نمی‌توانند در فعالیت‌های ورزشی شرکت کنند و یا در روزهای آلوده که این فعالیت‌ها ممنوع است، گفت: با توجه به دستورالعمل‌های مصوب، در مواردی که دانش‌آموزی به دلایل جسمی یا پزشکی از انجام فعالیت‌های ورزشی معاف شده باشد، برنامه‌های جایگزین مشخصی پیش‌بینی شده است. از آنجا که درس تربیت بدنی هم جنبه عملی و هم ارزشیابی دارد، رویکرد مربوط به آن در سه محور اصلی بازتعریف شده و بخشی از تصمیم‌گیری نیز به عهده دبیر تربیت بدنی گذاشته شده است. به این ترتیب، با ارائه چارچوب و سیاست‌های کلی به دبیران، از آنها خواسته می‌شود با بکارگیری خلاقیت و ابتکار شخصی، برنامه‌هایی را طراحی کنند که این دسته از دانش‌آموزان نیز در فرایند آموزشی مشارکت فعال داشته باشند.
جعفری گفت: کلاس درس تربیت بدنی صرفاً به فعالیت در میدان ورزش، حیاط مدرسه یا سالن محدود نمی‌شود. در بسیاری از موارد، دبیران، دانش‌آموزان را به کلاس درس برده و بخش دانشی درس را در قالب پروژه‌ها یا فعالیت‌های غیرحرکتی پیگیری می‌کنند.
انتهای پیام