باید به این موضوع بپردازیم که در حقیقت زینب(س) پیش از حضور در کربلا چه ویژگی‌هایی را احراز کرده بود که توانست در واقعه‌ای حیرت‌آور کربلا، با تاب‌آوری بسیار بالا، بحران بعد از جنگی سخت و خونین را مدیریت کند و باقی مانده کاروان را بار دیگر به سرپناه امن برساند و تا امروز بدرخشد.
تجربه زیسته زینب(س) از زمان حیات جدش پیامبر(ص)، مادرش فاطمه(س)، پدرش علی(ع) و برادرانش حسن(ع) و حسین(ع) برای او موجودیتی سیال و وابسته به شرایط ساخته بود که در پس زمینه و بستر رشد او تاثیرگذار بود و مواجه با چالش‌های مکرر تاریخی صدر اسلام، هویتی منتج از شرایط برای وی به ارمغان آورده بود.
این هویت مستقل، فرایند مناسباتی بود که بعد از رحلت رسول خدا(ص) خاندان پیامبر را بیش از سایر مسلمانان درگیر کرد و فرجام ناخرسند آن، ظهور ایده‌های سیاسی نوینی بود که از مدار توصیه پیامبر خارج شده و با شتابی فزاینده، تحولات شگرفی در نظام سیاسی - اجتماعی اسلام پدید آورده بود.
تبدیل زعامت و رهبری پیامبر(ص) به خلافت و سپس سقوط در سراشیبی سلطنت اموی، معیارهای اصلی جامعه بعد از رسول خدا(ص) را دگرگون کرد و آموزه‌های نوینی را صورت‌بندی کرد که از مسیر حرکت الهی پیامبر(ص) فاصله می‌گرفت. اما به رغم تحولات در سرزمین‌های رو به گسترش اسلام و به حاشیه راندن خاندان رسول خدا(ص)، میراث‌داری سنت پیامبر(ص) بر دوش زنان و مردان خانواده علی(ع) باقی ماند و ارزش‌های معنوی را که در بافت فرهنگی - اجتماعی مدینه به شکل اسف‌باری در حال دگرگونی بود، زنده نگاه داشت. اما پیوسته رهیافت تلاش‌های سیاسی - اجتماعی این خانواده، ظهور گفتمان اصلاح‌طلبانه‌ای بود که همه فرزندان علی(ع) را در چارچوبی واحد، با خوانشی خاص از اسلام معرفی می‌کرد که هم مردان و هم زنان این خاندان، در تفسیر آن وحدت نظر داشتند.
از نظر آنان، به رغم خصومت‌های سیاسی و عقیدتی با نوحاکمان، تنظیم رفتارهای بدون تنش به جهت حفظ جان مسلمانان، همواره علت اصلی مدارای این خاندان با ارباب قدرت بود، چنانکه بدین دلیل علی (ع) 25 سال سکوت نمود، امام حسن(ع) جنگ با معاویه را متوقف کرد و ادامه آن را به جهت هدر رفت خون بی‌گناهان مردود دانست و صلح با معاویه را برای بقای سنت‌های به جا مانده زمان پیامبر(ص) ترجیح داد و امام حسین (ع) نیز رویه مدارا با معاویه را بر جدال، راهبردی مؤثرتر از مواجهه تلقی نمود.
ارتباط تنگاتنگ اعقاب پیامبر(ص) در زندگی عرفی و اجتماعی و وحدت نظر آنان در احیاء سنت رسول خدا(ص)، و تفسیر شفاف ایشان از قرآن کریم و آموزه‌های نبوی، تمسک‌جویی به معیارهای اخلاقی قرآن، و اهتمام به حفظ سنت پیامبر(ص)، پایگاه اجتماعی این خانواده را همواره تثبیت نمود و مشرب فکری و اخلاقی آنان را استوارتر ساخت. چنانکه مسلمانان، مردان و زنان خانواده پیامبر(ص) را همواره رهبران فکری و پیشرو در اقدامات اصلاحی می‌دانستند و بدین منظور هرگاه در انسداد سیاسی یا سرکوب سخت حاکمان گرفتار می‌آمدند، تنها مأمن آنان این خانواده می‌شد.
تجربه زیسته حضرت زینب(س) در این شرایط زمانی، قابل بحث و بازیابی است. وحدت اندیشه وی با برادران بزرگتر و کوچکترش که از فرزندان غیر فاطمه بودند، در گفتارهای به جا مانده از او مؤید این دیدگاه است.
برخورداری از مهر رسول خدا(ص) و نام‌گذاری‌اش توسط پیامبر، پرورش در دامان مادری که پاره تن پیامبر خدا(س) بود در دوران کودکی، و سپس رشد فکری و عقلانی در خانه پدر و در کنار برادران بزرگتر، نامبرداری وی با عنوان شقیقة الحسین (خواهر تنی حسین، به جهت همراهی همیشگی زینب(س) با حسین(س))، هویت قاطع زینب(س) در زندگی شخصی است.
حافظه تاریخی مدینه و کوفه سرشار از حضور و رفت و برگشت زینب(س) است، زیرا علی‌رغم ازدواج بانو با پسرعموی خویش، در فاصله زمانی 27 تا 32 سالگی همراه با پدر در کوفه سکونت کرد و پس از پدر به جهت صلح برادرش امام حسن(ع) با معاویه، اجباراً به مدینه بازگشت و در سال 50 با از دست دادن برادرش حسن(ع)، به همراهی با حسین(ع) دلخوش بود که آن نیز در انتهای سال 60، به جهت ناامنی شرایط سیاسی برای جان امام حسین(ع)، مختل شد و باردیگر با دو تن از پسران خود، در همراهی با حسین(ع) ناگزیر به ترک مدینه و حرکت به سمت مکه گردید، آن نیز دوامی نیافت و سفری نامعلوم بار دیگر آنها را به سمت کوفه کشاند گرچه آن سفر نیز ناتمام ماند و با توقف در کربلا پیکر عزیز برادر و فرزندان خود و بسیاری از عزیزانش را در آنجا باقی گذاشت و به جبر روزگار به سمت شام سوق داده شد.
گرچه هیچ‌یک از کتب تاریخی نقل قاطعی از سرنوشت زینب(س) پیش از حضور در کربلا ندارند، اما مجموعه زندگی و سکونت زینب در مدینه و سفرهای مکرر او در خارج از آن دیار، نشانگر قدرت او در انتخاب آزادانه زندگی و همراهی با دست باز در حمایت از حقوق پایمال شده خاندان علی(ع) و حامل روح حساس و درک شرایط بحرانی و مسئولیت‌پذیری زینب(س) در حفظ آرمان‌های اصیل اسلام نوبنیاد است که توسط این خاندان همواره پشتیبانی و حمایت می‌شد.
تجربه‌های عینی فراوانی که وی در شرایط متعدد سیاسی و اجتماعی بعد از رسول خدا(ص) یافته بود، در شناخت و آگاهی وی برای حضور آزادانه وی در کنار پدر و برادران خود، چهره آزادمنشانه و اصلاح‌گر وی را نمودار می‌سازد و نشان می‌دهد او همواره عنصر اصلی و قطعی همراهی با شرایط سخت روزگار بعد از پیامبر(ص) بوده است.
تایید عملکرد حسنین در زندگی سیاسی و تاکید بر احیاء سنت نبوی در همراهی با کاروان کوچک حسین(ع) و سپس حمایت قاطع از امام سجاد(ع) در شرایط بحرانی جنگ و اسارت، باردیگر مسئولیت‌پذیری زینب(س) را که ریشه در اعماق حیات وی دارد، گوشزد می‌کند.
از این روست که چنین پیشینه والایی در دریافت و شناخت شرایط سیاسی و اجتماعی قطعاً از او زنی ماندگار در حیات معنوی، اجتماعی و سیاسی اسلام پدید آورده است. بزرگداشت خجسته زادروز زینب(س) توسط شیعیان، نشانگر پذیرش اسلام در عملکرد آزادانه زنان در حیات سیاسی و اجتماعی است که نماد آن زنان خاندان پیامبرند که با بلوغ فکری، در عرصه‌های متعدد اجتماعی و سیاسی حاضر شده و عملکردشان همواره توسط بزرگان دینی تایید و تحسین شده است.
انتهای پیام