در ابتدای این نشست، حیدر ارشدی، مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز طی سخنانی بیان کرد: جایزه البرز به عنوان پرسابقه‌ترین جایزه علمی کشور، هر ساله توسط بنیاد فرهنگی البرز به برترین‌های علمی ایران اعطا می‌شود. این جایزه دیرپا و معتبر یادگار اندیشه روشن و نیت خیرخواهانه زنده‌یاد حسینعلی البرز است؛ نیکوکاری که بیش از شصت سال پیش با وقف تمامی دارایی خود بنیادی را بنا نهاد که امروز به عنوان نماد وقف علمی در دوران معاصر شناخته می‌شود. هدف این بنیاد، شناسایی، تقدیر و حمایت از نخبگان علمی کشور و تشویق آنان به استمرار مسیر علم و پژوهش است.
وی افزود: زنده‌یاد البرز در طراحی و بنیان‌گذاری این جایزه، سه هدف اساسی را به عنوان محور اصلی تعیین کرد که همواره راهنمای مسیر بنیاد بوده است: ۱. کاهش آلام بشری، ۲. ارتقای رفاه زندگی انسانی، ۳. اعتلای نام و حیثیت ایران در جامعه جهانی. این اهداف که بیش از نیم قرن پیش تدوین شده‌اند، نشان از دیدگاه ژرف‌اندیشانه و آینده‌نگرانه واقف دارند و به‌روشنی اهمیت رویکرد انسانی، علمی و ملی در اعطای این جایزه را آشکار می‌سازند.
ارشدی گفت: جایزه البرز با بیش از شصت سال سابقه، قدیمی‌ترین و یکی از معتبرترین جوایز علمی ایران است. در سال ۱۴۰۴، شصت و سومین دوره این جایزه برگزار می‌شود. به تعبیر وزیر پیشین فرهنگ و ارشاد اسلامی، «جایزه البرز بخشی از هویت و اعتبار تاریخی علمی کشور ایران محسوب می‌شود». این جایزه برخلاف بسیاری از جوایز مشابه، کاملاً مستقل از نهاد‌های دولتی و حاکمیتی بوده و براساس سنت حسنه وقف، بدون دریافت هیچ‌گونه هزینه از شرکت‌کنندگان برگزار می‌شود.
حمایت از 6 هزار نفر
ارشدی ادامه داد: در طول بیش از شش دهه فعالیت، بیش از شش هزار نفر از دانشمندان، پژوهشگران، دانشجویان، مخترعان، طلاب علوم دینی و دانش‌آموزان برگزیده توسط بنیاد فرهنگی البرز شناسایی و مورد حمایت و تقدیر قرار گرفته‌اند. تنها در بازه زمانی سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۳، ۲۳ همایش ملی و استانی توسط این بنیاد برگزار شده که نتیجه آن اعطای جایزه به ۱۷۸۲ نفر از نخبگان کشور بوده است.
وی بیان کرد: شیوه اجرای مأموریت بنیاد فرهنگی البرز مبتنی بر برگزاری دو همایش ملی در هر سال است. نخستین همایش موسوم به همایش ملی نخبگانی، در ۱۵ اردیبهشت‌ماه هر سال برگزار می‌شود و دومین همایش ویژه دانش‌آموزان برتر در ۱۵ آبان‌ماه همان سال برگزار می‌شود. تثبیت زمان، مکان و قالب برگزاری این همایش‌ها از ویژگی‌های شاخص جایزه البرز است و الگویی برای سایر جوایز علمی کشور به‌شمار می‌آید.
ارشدی تصریح کرد: در سال ۱۴۰۴ همزمان با شصت‌وسومین سال تأسیس بنیاد، مراسم اعطای جایزه البرز بخش نخبگانی در اردیبهشت‌ماه در مرکز همایش‌های بین‌المللی سازمان صدا و سیما و با حضور جمعی از مسئولان عالی‌رتبه کشور از جمله معاون اول رئیس‌جمهور، معاونین وزارتخانه‌های علوم و بهداشت، و نمایندگان حوزه علمیه قم برگزار شد. در بخش دانش‌آموزی، فراخوان جایزه البرز ۱۴۰۴ در تابستان سال جاری از سوی بنیاد منتشر و از طریق بخش‌نامه رسمی وزارت آموزش و پرورش به ادارات کل سراسر کشور ابلاغ شد. ثبت‌نام دانش‌آموزان از طریق سامانه الکترونیکی بنیاد (alborzprize.ir) و با شرایط مشخص علمی صورت گرفت.
مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز گفت: در بازه یک‌ماهه ثبت‌نام در شهریورماه، ۲۲۹۱ دانش‌آموز از سراسر کشور در جایزه البرز ثبت‌نام کردند که از این میان ۱۸۶۲ نفر در مقطع متوسطه اول و ۴۲۹ نفر در مقطع متوسطه دوم بودند. شرط اصلی شرکت در این رقابت، کسب معدل بالای ۱۹ در سه پایه تحصیلی برای دوره اول و شش پایه برای دوره دوم متوسطه است؛ شرطی که نشان‌دهنده‌ی سطح بالای استاندارد علمی جایزه است.
وی افزود: از منظر آماری ۶۶ درصد شرکت‌کنندگان را دانش‌آموزان دختر تشکیل می‌دادند که در دوره متوسطه دوم این نسبت به ۷۳ درصد افزایش یافته است. در رشته‌های فنی‌حرفه‌ای و کاردانش، سهم دختران به بیش از ۹۱ درصد می‌رسد، در حالی که در رشته ریاضی این نسبت به ۵۳ درصد می‌رسد. این آمار نشان‌دهنده رشد علاقه‌مندی دختران به فعالیت‌های علمی و حرفه‌ای است. از نظر توزیع رشته‌ها در مقطع متوسطه دوم، رشته تجربی با ۳۳ درصد بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است. پس از آن، رشته‌های فنی‌حرفه‌ای و کاردانش با ۲۶ درصد و رشته‌های انسانی و ریاضی فیزیک هر کدام با حدود ۲۰ درصد قرار دارند. این ترکیب نشان از گرایش متنوع دانش‌آموزان به شاخه‌های مختلف علمی و مهارتی دارد.
ارشدی اظهار کرد: در تحلیل جغرافیایی شرکت‌کنندگان، مشارکت گسترده دانش‌آموزان از تمامی استان‌های کشور مشاهده شد. استان تهران با بیش از ۲۷۰ شرکت‌کننده و سهم ۱۸ درصدی در رتبه نخست قرار دارد. پس از آن استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، فارس و البرز در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. حضور چشمگیر استان البرز، علی‌رغم وسعت محدود، گویای نقش مؤثر این استان در تربیت نخبگان دانش‌آموزی کشور است.
حمایت ویژه از مناطق کمتر برخوردار
مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز تصریح کرد: یکی از نکات قابل توجه در ارزیابی آماری جایزه البرز ۱۴۰۴ نیاز به حمایت ویژه از مناطق کمتر برخوردار کشور است. بررسی داده‌های ثبت‌نام نشان می‌دهد که استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، ایلام، کرمانشاه و سیستان و بلوچستان کمترین میزان مشارکت را در میان استان‌های کشور داشته‌اند. این موضوع لزوم تدوین برنامه‌های حمایتی، اطلاع‌رسانی گسترده‌تر و بهبود دسترسی دانش‌آموزان این مناطق به فرصت‌های شرکت در جایزه البرز را در دوره‌های آتی برجسته می‌سازد.
وی افزود: همچنین، تحلیل آماری بیانگر آن است که 10 استان نخست کشور بیش از 50 درصد شرکت‌کنندگان را تشکیل داده‌اند. این تمرکز نشان می‌دهد ظرفیت آموزشی و علمی کشور همچنان در استان‌های برخوردار متمرکز است؛ هرچند روند مشارکت سایر استان‌ها نیز رو به رشد بوده و استان‌های کوچک‌تر سهم فزاینده‌ای در موفقیت‌های ملی دانش‌آموزان کشور ایفا می‌کنند.
ارشدی تصریح کرد: پس از پایان مهلت ثبت‌نام و انجام ارزیابی آماری اولیه، فرایند داوری جایزه البرز در دو مرحله مقدماتی و نهایی در دستور کار بنیاد فرهنگی البرز قرار گرفت. در مرحله مقدماتی، مدارک دانش‌آموزان ثبت‌نام‌کننده در مهرماه مورد راستی‌آزمایی و صحت‌سنجی قرار گرفت. سپس در روز جمعه، ۲۴ مهرماه، مرحله نهایی داوری با حضور داوران منتخب برگزار شد.
نتایج داوری
وی اظهار کرد: در این مرحله، هشت میز داوری فعال بود که چهار میز به بررسی سوابق علمی دانش‌آموزان مقطع متوسطه اول (هر میز ویژه هشت استان) اختصاص داشت و چهار میز دیگر به ارزیابی دانش‌آموزان رشته‌های ریاضی فیزیک، تجربی، انسانی، فنی‌حرفه‌ای و کاردانش در مقطع متوسطه دوم پرداخت. مطابق شیوه‌نامه، سهمیه هر استان در مقطع متوسطه اول یک نفر بود؛ بدین‌ترتیب امکان انتخاب ۳۲ برگزیده در این مقطع وجود داشت (با احتساب دو اداره کل آموزش و پرورش در استان تهران). در مقطع متوسطه دوم نیز ۳۱ جایزه پیش‌بینی شده بود و به‌طور کلی، در شصت‌وسومین دوره جایزه البرز، ۶۳ دانش‌آموز واجد شرایط دریافت جایزه بودند.
وی ادامه داد: براساس نتایج نهایی داوری در مقطع متوسطه اول ۲۱ دانش‌آموز از ۲۱ استان کشور موفق به کسب حد نصاب لازم شدند. در یازده استان نیز به‌دلیل عدم کسب امتیاز کافی، برنده‌ای معرفی نشد. در مقطع متوسطه دوم، تمامی ۳۱ سهمیه تعیین‌شده تکمیل شد. بدین ترتیب، در مجموع ۵۲ برگزیده نهایی برای دریافت جایزه البرز سال ۱۴۰۴ انتخاب شدند؛ شامل ۲۳ دانش‌آموز پسر و ۲۹ دانش‌آموز دختر. در مقطع متوسطه اول ۹ نفر پسر و ۱۲ نفر دختر و در مقطع متوسطه دوم ۱۴ نفر پسر و ۱۷ نفر دختر حضور داشتند.
وی بیان کرد: مراسم رسمی شصت‌وسومین دوره جایزه البرز (بخش دانش‌آموزی)، طبق سنت سال‌های گذشته، پنج‌شنبه، ۱۵ آبان‌ماه، ساعت ۹ در هتل ارم تهران که خود یکی از موقوفات کشور است، برگزار خواهد شد. در این مراسم تمامی برگزیدگان و خانواده‌های ایشان از سراسر کشور حضور خواهند داشت. هماهنگی‌های لازم برای پخش زنده مراسم از رسانه ملی و شبکه شاد نیز انجام شده است.
ارشدی گفت: در فهرست مهمانان ویژه این دوره، ریاست سازمان اوقاف و امور خیریه، وزیر آموزش و پرورش و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حضور خواهند داشت تا در آیین تقدیر از برترین دانش‌آموزان کشور شرکت کنند.
وی تصریح کرد: مبالغ جوایز نیز نسبت به سال گذشته افزایش یافته است. برندگان پایه نهم هر کدام ۵۵ میلیون تومان و برندگان پایه دوازدهم ۷۵ میلیون تومان دریافت خواهند کرد. این جوایز همراه با تندیس رسمی جایزه البرز و لوح تقدیر معتبر بنیاد فرهنگی البرز به برگزیدگان اهدا می‌شود.
ارشدی افزود: بنیاد فرهنگی البرز هدف خود را صرفاً در برگزاری یک آیین تقدیر خلاصه نمی‌کند، بلکه مأموریت اصلی خود را در ایجاد بستر تعامل، هم‌افزایی و ارتباط مستمر میان نخبگان، سیاست‌گذاران و دست‌اندرکاران حوزه علم و فناوری کشور می‌داند. باور بنیاد بر آن است که دانش‌آموزان نخبه امروز، زمینه‌ساز توسعه علمی و پیشرفت همه‌جانبه ایران در آینده خواهند بود.
پیشگامی در ترویج فرهنگ وقف علمی
مدیرعامل بنیاد فرهنگی البرز اظهار کرد: علاوه بر این، بنیاد فرهنگی البرز خود را پیشگام در ترویج فرهنگ وقف علمی می‌داند و بر این باور است که با الگوگیری از اندیشه و نیت پاک بنیان‌گذار فقید خود، می‌تواند زمینه‌ساز مشارکت گسترده‌تر خیرین، نیکوکاران و بخش خصوصی در حمایت از فعالیت‌های علمی، پژوهشی و آموزشی کشور باشد.
وی گفت: در پایان، یاد و خاطره نیک زنده‌یاد حسینعلی البرز را گرامی می‌داریم و از سازمان اوقاف و امور خیریه، وزارت آموزش و پرورش، بنیاد ملی نخبگان و رسانه ملی به‌عنوان سازمان‌های همکار در برگزاری جایزه بنیاد فرهنگی البرز صمیمانه قدردانی می‌شود.
انتهای پیام