حمید محمد قاسمی، استاد دانشگاه و پژوهشگر قرآنی به مناسبت هفته قرآن و عترت در یادداشتی که در اختیار ایکنا قرار داده از جلوه‌های هنر قرآن و معصومین(ع) در صحنه‌پردازی و تجسم مفاهیم و خلق تصاویر زنده و بديع در قرآن و حدیث سخن می‌گوید تا دیدگان جان اهل تأمل به تماشای آن‌ها گشوده شود.
متن یادداشت را در ادامه می‌خوانیم:
اساساً وظیفه هنر و فنون هنری چیزی جز این نیست که در اشیا و پدیده‌ها و مفاهیم روح بدمد و آن‌ها را به صورت زنده و پویا ترسیم نماید تا در روح و فکر بشر تأثیرگذار باشد و عواطف و احساسات آدمی را برافگند.
ادبا و شعراء و اهل قلم هریک به گونه‌ای تلاش داشته و دارند تا با ترسیم و توصیف زنده معانی، دریچه نو به روی مخاطب بگشایند و عالمی دیدنی و جذاب را مأوای این الفاظ عادی به وی بنمایانند؛ که توفیقات آنان در نِیل به این مقصود قطعاً یکسان نبوده و نیست.
ورود به سرزمین روح آدميان و ایجاد انقلاب فکری و ارزشی در انسان‌ها نیازمند ابزارهایی کارآمد و هنرمندانه است و در این میان، ابزار تصویرپردازی و ارائه مفاهیم اعتقادی و اخلاقی و تربیتی در قالب‌هایی محسوس و ملموس نقشی مؤثر و بی‌بدیل در درک این حقایق و مفاهیم ایفا می‌کند و تا ژرفای جان آدمی نفوذ کرده و در رؤیاهای پنهان روح مأوا می‌گیرد.
یکی از جلوه‌های زیبا و جذاب قرآن کریم و روایات معصومان(ع) که کم‌تر مورد توجه قرار گرفته تابلوهای هنری شگرف و نفیسی است که تصاویر روح‌پرور آن‌ها چشم‌ها را می‌نوازد و عواطف و احساسات را برمی‌انگیزد و نیروی اندیشه را به تکاپو وا می‌دارد.
قرآن، با بهره جستن از الفاظ و کلماتی چند، تصاویر هنری خارق‌العاده‌ای خلق کرده است که صحنه‌های شگفت‌انگیز و روح‌پرور را در منظر چشم و خیال آدمی می‌نشاند و هیچ نگارگر و قلم هیچ نقاشی با استفاده از رنگ‌ها و طرح‌ها و نقش‌های گوناگون نخواهد توانست همانندش را بیافریند.
هنر قرآن آن است که با قلم اعجازگر خود به معانی و مفاهيم روح و حيات ببخشد؛ به گونه‌ای كه معانی انتزاعی و موضوعات معنوی و ذهنی و حالات نفسانی جان می‌گيرند و به حركت درمی‌آيند، و صحنه‌هایی سرشار از حركت و پويایی را پيشِ روی انسان به نمايش می‌گذارند.
ما در برابر آيات قرآن خود را با كلامی خشک و بی‌روح و تعابيری معمولی مواجه نمی‌بينيم؛ بلكه در حقيقت، به جای آنكه با تعابير و واژه‌ها سروكار داشته باشيم، روبه‌رو با تصاويری زنده و محسوس هستيم كه با ما سخن می‌گويند و با خود موجی از حركت و نشاط می‌آفرينند؛ و اين است رمز جاودانگی قرآن و سرّ تأثير شگرف آن بر دل‌ها.
پس از قرآن، اين ويژگی در سخنان معصومين(ع) نمود آشکار دارد. از آن‌جا كه رسالت اصلی پيغمبر و ائمه هدی(ع) ابلاغ پيام الهی به بندگان خدا بود و آنان آشنا‌ترين افراد به مقتضيات زمان خود و ويژگی‌های مخاطبان خويش بودند؛ از اين رو همواره از تمامی ابزارها و شيوه‌های كارآمد برای ايجاد تحول روحی و درونی افراد بهره می‌جستند، تا نه تنها مردمان را به سرچشمه هدايت رهنمون سازند كه از رازهای حقائق و معرفت سيراب‌شان سازند.
يكي از شيوه‌های بديع و كارآمد كه رسول خدا(ص) و اهل‌بيت آن حضرت در نيل به اين مقصود از آن بهره‌های فراوان برده‌اند، تجسّم بخشيدن معارف توحيدی و حقايق دينی در قالب‌های زنده و گوياست. آن پيشوايان الهی با بهره‌گيری از شيوه مجسم ساختن معانی، معارف بلند را در سطح فهم همگان تنزل بخشيده و با ترسيم زنده و زيبای آن‌ها، صحنه‌های بدیع و شگفت‌انگيزی را خلق كرده‌اند كه چشم‌ها را به خود خيره می‌كند و عقل‌ها را به تعجب وامی‌دارد.
قرآن و معصومين(ع)گاه با كلامی ساده و مختصر چنان تابلوهای زنده و زيبایی را پيشِ روي مخاطب قرار داده‌اند كه پس از سپری شدن قرن‌ها همچنان دوست‌داشتنی و تازه است. هر یک از تصاوير و صحنه‌های چشم‌نواز آنان افق‌های تازه‌ای را پيشِ روی انديشه و خيال آدمی می‌گشايد و روح انسان را به عالمی زنده و پرنشاط وارد می‌کند.
تعابير قرآن و پيامبر اسلام(ص) و ائمه هدی(ع) سرشار از تشبيهات نغز، تمثيل‌های جذاب، استعاره‌های بديع و توصيف‌هایی دقيق است؛ همه در پرتو اين هنر والا.
الفاظ و كلمات از دایره تنگ معانی خود خارج شده، به صورت تصاوير زنده و زيبا و تابلوهای جذاب و گويا تجلی كرده‌اند. قرآن و روایات معصومین (ع) را از این جنبه می‌توان به نمایشگاهی پر از تابلوهای نفیس و جذاب تشبیه كرد؛ نمایشگاهی كه در آن می‌توان شاهد تصاويری زنده و زيبا از تمام مظاهر و جلوه‌های گوناگون جهان هستی بود، و حقایق را در قالب‌های عینی و محسوس رؤیت كرد.
در زمانی كه از روش‌های تصویرپردازی امروزی و هنرهای تجسمی خبر نبود، قرآن و معصومین (ع) با الفاظی ظاهراً ساده صحنه‌ها و تصاويری آفریده‌اند كه تا قیامت زنده‌اند و نقش بی‌بدیلشان بر دل‌ها غیرقابل انکار است.
در عصر ما، كه زبان تصویر زبانی بسیار مؤثر و پرجاذبه است، نگرستن به جلوه‌های تصویری و تجسمی قرآن و روایات بسیار مهم و ضروری است. شاید برای آشنایی نسل جدید با اعجاز قرآن و آگاهی از معارف نابِ نهفته در لایه‌های روایات معصومین، هیچ روشی کارآمدتر از این شیوه نباشد.
امروز، پس از سپری شدن قرن‌ها، وقتی به تصویر پردازی قرآن و روایت می‌نگریم، آن‌ها را زنده و نو می‌بینیم؛ گویی هم‌اکنون به نمایش درآمده‌اند و هر یک آوای حیات سر می‌دهند و با خود موجی از حرکت و نشاط می‌آفرینند.
جا دارد این تابلوهای زنده و زیبا که در قرآن و روایات معصومین جلوه‌گر شده‌اند، بار دیگر نصب‌العین خود قرار دهیم و با مشاهده صحنه‌های الهام‌بخش آنان، دل‌های خود را صفا بخشیم.
هر یک از این تصاویر هنری قرآن و پیامبر(ص) و ائمه هدی(ع) در عصر حاضر می‌تواند الهام‌بخش خلق آثار بدیع توسط هنرمندان متعهد باشد. از این حیث، قرآن و روایات معدنی بی‌پایان از ذخایر گرانسنگ و بی‌نظیر هنر و معنا هستند.
انتهای پیام