بازخوانی رویکرد قرآن به انسجام اجتماعی؛ پرهیز از محورشدن منافقان

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، ۲۶ آبان‌ماه در هم‌اندیشی تخصصی «انسجام اجتماعی؛ مؤلفه‌ها، ضرورت و چالش‌ها» با موضوع «انسجام و وحدت ملی از منظر قرآن» سخن گفت. وی اظهار کرد:
قرآن از بسیاری امور می‌گذرد، اما از وحدت و انسجام درونی ملت اسلامی نمی‌گذرد تا آنان در پرتگاه آتش قرار نگیرند؛ ازاین‌رو فرمان داده است که همگی به صلح و سلم درآیید تا جریانات سیاسی و اجتماعی میان شما فاصله ایجاد نکنند.

وی افزود: در سوره توبه ــ آخرین سوره نازل‌شده بر پیامبر(ص) ــ هنگام بیان طبقات اجتماعی، یکی از نگرانی‌های اصلی، شکل‌گیری جریان نفاق در جامعه اسلامی است. قرآن ویژگی‌های این بیماردلان را بیان کرده و مُهر بی‌اعتمادی بر پیشانی آن‌ها زده است تا مشروعیت لازم برای محورشدن در جامعه را از دست بدهند.

بهجت‌پور ادامه داد: تا زمانی که پیامبر(ص) در جامعه حضور دارند، ایشان این افراد را مدیریت می‌کنند؛ اما در سوره توبه برای دوره پسارَسول‌الله(ص) نیز مدیریت اجتماعی ترسیم شده است. به همین دلیل، قرآن از اعراب بادیه‌نشین، منافقان و بیماردلان یاد می‌کند و به‌شدت از مسلمانان می‌خواهد که از این گروه‌ها فاصله بگیرند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: نمونه‌ای از رفتار این گروه‌ها آن است که برخی نزد پیامبر(ص) آمدند و اجازه خواستند در جنگ شرکت نکنند و پیامبر(ص) نیز به آنان اجازه داد؛ اما خداوند خطاب به پیامبر(ص) فرمود «چرا اجازه دادی؟» و همچنین ماجرای مسجد ضرار را تشریح کرد تا منافقان محور جامعه نشوند.

خطوط قرمز قرآن در وحدت

بهجت‌پور با اشاره به اینکه قرآن اصل وحدت را پذیرفته اما برای آن خطوط قرمز تعیین کرده است، گفت: در دومین سوره قرآن به ترتیب نزول آمده است: فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ؛ وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ؛ وَلَا تُطِعْ كُلَّ حَلَّافٍ مَهِينٍ؛ یعنی با تکذیب‌کنندگان نرم برخورد نکن و از سوگندخورندگان پست اطاعت نکن. قرآن این خطوط قرمز را بیان می‌کند تا برخی جریانات در جامعه ایجاد تفرقه نکنند.

وی افزود: اولین جایی که قرآن به‌طور صریح دستور امر به معروف می‌دهد، سوره آل‌عمران است. قرآن در آیه ۱۰۳ می‌فرماید: وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعًا وَلَا تَفَرَّقُوا... و در آیه بعد می‌فرماید: وَلْتَكُنْ مِنْكُمْ أُمَّةٌ يَدْعُونَ إِلَى الْخَيْرِ وَيَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ.... این آیات نشان می‌دهد که قرآن برای پیشگیری از تفرقه، امر به معروف را شرط مهم وحدت می‌داند.

وی ادامه داد: یکی از آسیب‌های ما این است که فقط در زمان خطر به انسجام فکر می‌کنیم و پس از عبور از بحران، دوباره دچار چنددستگی می‌شویم؛ همانند کسانی که در هنگام اضطرار به خدا پناه می‌برند و پس از رفع مشکل دوباره به مسیر پیشین برمی‌گردند.

انسجام ملی فقط برای جنگ ۱۲روزه نیست

بهجت‌پور تأکید کرد: وحدت فقط برای عبور از بحران‌ها نیست؛ بعد از مشکل نیز باید حفظ شود. ما با انسجام ملی جنگ ۱۲روزه را پشت سر گذاشتیم و خدا ما را نجات داد؛ وظیفه ما این است که این انسجام را تخریب نکنیم.

وی گفت: حتی در سوره‌های مکی، قرآن تصریح می‌کند که وظیفه همه پیامبران آن بوده است که مردم را پشت سر یک دین قرار دهند و اختلاف را کنار بگذارند. اختلاف در دین بازی برخی افراد است؛ ازاین‌رو قرآن می‌فرماید دین را برپا کنید و هرگز اجازه اختلاف ندهید.

 مفسر قرآن کریم در پایان، گفت: در سوره بقره آمده است: إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَالَّذِينَ هَادُوا وَالنَّصَارَىٰ وَالصَّابِئِينَ... این آیه نشان می‌دهد که پلورالیسم درون‌دینی قابل پذیرش است؛ یعنی مسلمان، یهودی و مسیحی می‌توانند در جامعه حضور داشته باشند و باید با مدیریت صحیح در کنار هم زندگی کنند. اما پلورالیسم برون‌دینی از نظر قرآن پذیرفته نیست.