شاید این تصور همگانی وجود داشته باشد که نسل جوان امروز، از مضامین دینی فاصله گرفتهاند؛ اما اگر شما نیز در زمره باورمندان به چنین دیدگاهی هستید؛ این بار از منظری دیگر بنگرید. نگاهی نیز به آمار دانشجویانی بیفکنید که در برنامههایی چون اعتکاف، سفرهای عتبات دانشگاهیان، پیادهروی اربعین و عمره مفرده حضور مییابند. بهویژه، شرکت پرشور در مراسم قرعهکشی عمره دانشگاهیان، از آن دست تجربههایی است که بیتردید، باورهای پیشین شما را به چالش خواهد کشید.
پس از وقفه هشت ساله در برگزاری عمره، با ازسرگیری این سفر روحانی، دانشجویان با اشتیاقی وافر چشم به راه اعلام سهمیهها بودند. در نوبت نخست، چهار هزار سهمیه به دانشجویان اختصاص یافت؛ اما استقبال و حجم ثبتنامها چنان بود که در مرحله بعد، این عدد به هشت هزار و 500 نفر افزایش یافت. در آیینی شورانگیز و معنوی، دانشجویانی از اقصی نقاط ایران در دانشگاه تهران گرد هم آمدند تا اگر نامشان در قرعهکشی الکترونیکی برنده نشد، این فرصت را داشته باشند که در قرعهکشی زنده سالن، بخت خود را بیازمایند و رهسپار دیار دوست شوند.
اگر گمان میبرید تمامی داوطلبان عمره دانشجویی، همشکل و همعقیده هستند، پای صحبتهای حجتالاسلام سیدمحمد طاهری، رئیس ستاد عمره و عتبات دانشگاهیان بنشینید تا بیشتر با حال و هوای عمره دانشجویی آشنا شوید. در ادامه مشروح گفتوگوی ایکنا با حجتالاسلام طاهری را با هم میبینیم و میخوانیم.
ایکنا ـ عمره چگونه سفری است و چه عاملی، عمره دانشجویی را به سفری خاص و منحصربهفرد تبدیل کرده است؟
در همایشها به دانشجویان عمرهگزار میگویم که از بزرگترین سعادت شما، گام نهادن در سرزمینی است که بانوی بزرگوار، حضرت فاطمه زهرا(س) – که پیامبر اکرم(ص) در شأن ایشان فرمود: «فاطمه بهترین آفریده در جهان است» – در آنجا نفس کشیده، قدم نهاده و زندگی کردهاند. شما دانشجویان به مکانی میروید که عطر وجود فاطمه(س) در آن جاریست و این توفیقی است بزرگ برای هر که در چنین سرزمین مقدسی حاضر شود.
سفر عمره، تحولآفرین و آغازی نو برای زندگی است؛ زندگیای که در آن، انسان تصمیم میگیرد خداوند را محور همه امور خود قرار دهد و همه چیز را به او پیوند زند. در این زندگی تازه، اخلاق جایگزین مادیات و داشتههای دنیوی میشود و انسان به اخلاق نیکویی که از این سفر کسب کرده، میبالد. این زندگی، آرمانش خدمت به خلق است و عمرهگزار مشتاق است تا به بندگان ویژه خدا خدمت کند. این سفر، یک دگرگونی درونی است که بسیاری از جوانان ما اشتیاق وافر برای آن دارند.
امسال، ۱۳۰ هزار نفر در قرعهکشی عمره دانشگاهیان ثبتنام کردند و قطعاً اگر شرایط اقتصادی به دانشجویان اجازه میداد، این تعداد به بیش از یک میلیون نفر نیز میرسید. وضعیت معیشتی کنونی به برخی از دانشجویان و خانوادههایشان این امکان را نمیدهد که از این سفر معنوی بهرهمند شوند؛ با این حال، ما این شوق و اشتیاق را بهوضوح در چهره دانشجویان میبینیم و هر روز افرادی را مشاهده میکنیم که با چشمانی اشکآلود به ما مراجعه و التماس میکنند که راهی برای حضورشان در این سفر بیابیم؛ یا کسانی که با مشکلات مالی دستوپنجه نرم میکنند، از ما میخواهند تا با پیگیری از وزارتخانهها، امکان تشرف آنان به عمره را فراهم آوریم.
عمره دانشجویی از دستاوردهای پربرکت و خیر نظام جمهوری اسلامی است. در هیچ کجای جهان، چنین ابتکاری وجود ندارد که نسل جوان را برای چنین سفر زیارتی مهمی ساماندهی کنند. در مسجدالحرام شاهدیم که گروهی منسجم از جوانان، همصدا و همنوا به طواف خانه خدا مشغول هستند. حتی مسئولان عربستانی که خود را خادمان حرمین شریفین میدانند، هنوز به این سطح از موفقیت در ساماندهی نرسیدهاند.
در مورد عتبات نیز وضع بههمینگونه است. اشتیاقی که در نسل جوان برای حضور در عتبات عالیات و مراسم پیادهروی اربعین شاهدیم، موجب شده تا این سفرها در قالب «عتبات دانشگاهیان» ساماندهی شود. در کمتر کشوری از جهان، چنین برنامههای معنوی عمیقی برای نسل جوانشان تدارک دیده میشود.
در مراسم اعتکاف نیز شور و اشتیاق جوانان نمایان است؛ برای نمونه، مسجد دانشگاه تهران با گنجایش هزار نفر، شاهد تقاضای هشت تا 10 هزار نفری برای اعتکاف است. نسل جوان و دانشجوی ما، بسیار بصیر، آگاه و معنویاند و اگر کاستی یا ناکارآمدی وجود دارد، گاه از ناحیه برنامهریزیهایی مانند ماست که نتوانستهایم از این فرصت طلایی بهدرستی بهره ببریم؛ وگرنه جوانان ما همواره آماده انس با معنویت و قرآن هستند.
ایکنا ـ دانشجویانی که عازم عمره میشوند، در سرزمین وحی به دنبال چه میگردند و هدف اصلی آنان از این سفر چیست؟
سفر عمره برای دانشجویان، متمایز و بینظیر است. به همین دلیل، به تمامی دستاندرکاران عمرههای دانشجویی – اعم از روحانیون و مدیران کاروانها – تأکید کردهایم که رسالت شما نیز کاملاً متفاوت است. اگر در کاروانهای عادی، یک راهنما و مناسکگو هستید، در اینجا باید پدری دلسوز و برادری مهربان باشید. دانشجو از شما توقع محبت و همراهی دارد؛ پس هر آنچه در توان دارید، در راه خدمت به آنان به کار گیرید.
دانشجویان در پی کشف اسرار و رموز حج هستند. آنها میخواهند بدانند که طواف دور خانهی خدا چه معنایی دارد و این چرخش نمادین، چه مقصد و مقصودی را دنبال میکند. تبیین این مفاهیم برای آنان امری ضروری است. بر همین اساس، برنامههای ستاد عمره را در سه مرحله: پیش از سفر، حین سفر و پس از سفر طراحی کردهایم.
در مرحله پیش از سفر، همایشهای استانی برگزار میشود و کلیاتی دربارهی عمره – شامل احکام، اسرار معنوی و مقررات کشور میزبان – برایشان بیان میگردد. سپس، دو جلسه آموزشی در ایران و پنج جلسه آموزشی در مدینه برای آنان برگزار میشود و پس از آن، احرام بسته و اعمال عمره را به جا میآورند.
در سرزمین وحی نیز برنامههای ویژهای برای دانشجویان تدارک دیده شده است. علاوه بر برنامههای عمومی که برای همه زائران انجام میشود، روایتگران ویژهای برای دانشجویان اعزام میکنیم که روایتی درست و مستند از اماکن مذهبی و تاریخ اسلام ارائه دهند. همچنین از سخنرانان، ذاکران و مداحان ویژه بهره میبریم. برای دانشجویان، زیارت دورهای ویژه تعریف شده و از مکانهایی بازدید میکنند که دیگر زائران معمولاً به آنجا راه نمییابند. حتی امکان تکرار اعمال عمره نیز برای آنان فراهم است؛ به این ترتیب که میتوانند به نیابت از والدین یا عزیزان خود، عمرهای دیگر به جا آورند و فضای روحافزای این سفر معنوی را بار دیگر تجربه کنند.
پس از بازگشت از عمره نیز، عمرهگزاران دانشجو به حال خود رها نمیشوند. شبکهسازی جریان مؤمن و متدین در دانشگاهها را در دستور کار داریم که خوشبختانه شمار این عزیزان نیز کم نیست. به همین منظور، جشنواره «زمزم عشق» طراحی شده تا آثار ادبی و هنری دانشجویان عمرهگزار در آن گردآوری و عرضه شود. امیدواریم با همکاری خبرگزاری ایکنا، بتوانیم اختتامیهای شایسته و به یاد ماندنی برای این جشنواره برگزار کنیم.
همچنین، اردوهای ویژهای پس از سفر برای دانشجویان تدارک میبینیم تا پیوند ایجادشده تداوم یابد. برگزاری مسابقات کتابخوانی و برنامههای مشابه نیز از دیگر اقدامات ماست تا آن فضای ملکوتی عمره در جان و زندگی دانشجویان مستمر بماند.
حتی امسال این پیشنهاد مطرح شده که روحانیون کاروانها، عمره را به برنامه اعتکاف متصل کنند تا دانشجویان از یک فضای معنوی، مستقیماً به فضایی معنوی دیگر قدم بگذارند و برکاتی را که از این سفر کسب کردهاند، با روحیه اعتکاف درآمیزند. عطش معنویت را در چشمان این جوانان به وضوح میبینیم و باید تمام تلاش خود را به کار گیریم تا این تشنگی مقدّس، نه تنها فروننشیند، بلکه فزونی یابد
ایکنا ـ آیا امکان برگزاری اعتکاف در مسجدالحرام یا مسجدالنبی برای این دانشجویان فراهم است؟
از آنجا که برنامه سفر عمره امسال ما پیش از فرا رسیدن ماه رجب به پایان میرسد، اعتکاف پس از بازگشت، در دانشگاههای سراسر ایران برگزار خواهد شد. امیدواریم دانشجویان در این مراسم بتوانند آن حال و هوای معنوی و شورانگیزی را که از سفر عمره کسب کردهاند، به دیگر همدانشگاهیهای خود نیز انتقال دهند. همچنین به آنان پیشنهاد کردهایم که خاطرات روحافزا و یافتههای معنوی خود از این سفر شیرین را در فضای صمیمی اعتکاف، با دیگر معتکفان به اشتراک بگذارند.
ایکنا ـ در سفر عمره، به غیر از دانشجویان، چه میزان به سایر اعضای دانشگاه از جمله اساتید و کارکنان توجه شده است؟
بخشی از سهمیهای که به دانشگاهها تخصیص دادهایم، به اساتید و اعضای هیئت علمی اختصاص یافته است؛ چراکه این عزیزان از عناصر بسیار تأثیرگذار در بدنه دانشگاه هستند. یک عضو هیئت علمی بهطور متوسط با سابقهای ۳۰ ساله، با نسلی از دانشجویان ارتباط مستقیم دارد و بیتردید، تعمیق معنویت در این قشر، به انتقال طبیعی و اثرگذار آن به نسل دانشجو خواهد انجامید.
از سوی دیگر، اقشار مؤثر دیگری نیز در دانشگاهها فعال هستند؛ از جمله تشکلها و هیئتهای دانشجویی و مجموعههای قرآنی. امسال علاوه بر دانشجویان، به تشکلها و هیئتهای دانشجویی نیز سهمیه ویژهای اختصاص دادهایم و در سال آینده قطعاً به شبکه فعالان قرآنی و دانشجویان قرآنمحور نیز سهمیه عمره اعطا خواهیم کرد.
در برنامههای عمره و عتبات، یکی از محورهای اصلی تأکید ما، انس هرچه بیشتر با قرآن است. از این رو، از روحانیون کاروانها خواستهایم که برنامههایی از قبیل قرائت جمعی، ختم قرآن و جلسات انس با قرآن را گسترش دهند تا دانشجویان، لذت همنشینی با کلام الله مجید را در سرزمین وحی به شکلی ملموس و عمیقتر درک کنند.
ایکنا ـ یک دانشجو چگونه میتواند سفر عمره خود را به سرمایهای ماندگار و معنوی برای تمام عمر تبدیل کند؟
براساس سفارش بزرگان، به دانشجویان عزیز توصیه میکنم:
گام اول: زمانی که به حضور پربرکت پیامبر اکرم(ص) مشرف میشوند، گفتوگویی خودمانی و دلی با حضرت محمد(ص) داشته باشند. ایشان فرمودند: «من و علی، پدران این امت هستیم». یک پدر، هرگز از ناز و نیاز فرزندش خسته نمیشود. پس هر چه میتوانید در محضر آن حضرت ناز و با ایشان راز و نیاز کنید. این گفتوگوی صمیمانه، میتواند سرآغاز یک دگرگونی عمیق در زندگی شما باشد.
گام دوم: هنگامی که برای پوشیدن لباس احرام و محرم شدن، وارد «مِیقات» میشوید، به این توجه کنید که میقات، در حقیقت «اتاق پرو معنوی» و توقفگاه مهمانی خداست. در آنجا باید بهدرستی و با تأمل به خود بپردازید و برای خروج از میقات عجله نکنید. آنجا جای خلوت کردن با پروردگار جهان است. بهویژه، استفاده از ادعیه و مناجاتهای بهجایمانده از ائمه(ع) – مانند مناجات توبه امام سجاد(ع) – بسیار راهگشاست. خوب است پیش از سفر، چندین بار این مناجات را بخوانید و در معانی ژرف آن تأمل کنید تا زمانی که در مسجد شجره برای محرم شدن حاضرید، با گشودن این دعا، مفاهیم ناب آن در جان شما جاری شود. آنگاه خود را در محضر حقیقی پروردگار خواهید یافت و با خواندن آن، حال و هوایی روحانی بر شما مستولی شده و اشکهای معرفت از چشمانتان جاری خواهد شد.
گام سوم: وقتی قصد ورود به مسجدالحرام را دارید، این نکته را به خاطر بسپارید: افراد باادب و متخلق به آداب الهی و اجتماعی، تا زمانی که صاحبخانه اجازه نداده، به حریم خانه قدم نمیگذارند و با وقار پشت در، منتظر اذن ورود میمانند. در آستانه مسجدالحرام نیز چنین سکوت و تأملی شایسته است. قرار نیست به سرعت وارد شویم، اعمال را انجام دهیم و از احرام خارج شویم.
ماندن در لباس احرام – که پوشش بندگی و نشان تسلیم است – لذتی بینظیر دارد. باید بکوشیم تا آنجا که ممکن است، بیشتر در این لباس معنوی بمانیم. برخی با عجله و شتاب، اعمال را به گونهای انجام میدهند که گویی در مسابقهای شرکت کردهاند و با افتخار میگویند: «ما در کمتر از یک ساعت، اعمال عمره را تمام و از احرام خارج شدیم!» اما بدانید که این سرعت و شتاب در انجام مناسک، هیچ افتخاری ندارد؛ بلکه عمق و طمانینه در انجام آنهاست که ارزشمند است.
از دیگر وجوه تمایز عمره دانشجویی، همین صحنههای روحافزاست که میبینیم دانشجویی با طمأنینه، قرآن به دست، در میان طواف، با خدا به نجوا نشسته است. توصیه میکنم پیش از ورود به حریم مسجدالحرام، لحظاتی درنگ کنید و با خدای خود چنین گفتوگو کنید: «پروردگارا، من اکنون مهمان توام – همانگونه که زائر، «ضیفالله» است – و تو خود، مرا به این حریم خواندهای. پس چنان که شایسته توست، از این مهمان پذیرایی کن.» آنگاه با این دلآماده و این جانآگاه، گام به مسجدالحرام بگذارید.
در روایات آمده است که هر کس برای نخستین بار، خانهی کعبه را ببیند، خداوند همه حاجاتش را برآورده میکند. مهمترین حاجات خود را از پیش در نظر بگیرید و در صدر این حاجات، فرج امام عصر(عج) را قرار دهید؛ چراکه ظهور آن حضرت، گشایشگر همه امور است و اگر محقق شود، بسیاری از مشکلات جهان و جان، حل خواهد شد. با این اقدامات، بیتردید حال و هوایی معنوی بر شما مستولی خواهد شد و هنگام بازگشت، به خوبی درمییابید که تحولی ژرف در وجودتان رخ داده است.
توصیه پایانی من، «تفکر» است. بهیاد داشته باشید که یک لحظه تفکر، برتر از سالها عبادت بیتأمل است. دانشجویان عزیز، زمانی را در مسجدالحرام به خلوت با خود اختصاص دهند و در سکوت آن مکان مقدس، در خود تأمل کنند: «چه کسی بودهام؟ چه کردهام؟ و چه باید بشوم؟ آیا قرار است پس از بازگشت، همان انسان دیروز باشم؟ یا بناست زندگی جدیدی را آغاز کنم؟»
اگر این تأمل خالصانه صورت گیرد، بیشک شاهد تحولاتی شگرف در وجود خود خواهند بود و این شکوفایی معنوی، تا همیشه در جانشان باقی خواهد ماند و با برنامههای معنوی بعدی، تدام و تکامل خواهد یافت.
ایکنا ـ دانشجویان چگونه باید مراقب معنویاتی باشند که در سفر عمره کسب کردهاند؟
دانشجویان عزیز باید هوشیار و مراقب باشند؛ در حقیقت، همه ما باید این مراقبت را داشته باشیم. در روایتی گویا، امام صادق(ع) به عبدالله بن جندب میفرمایند: «ای عبدالله! ابلیس دامهایش را در سراسر دنیا گسترانیده و بیش از همه، سرگرم اولیا و دوستان ماست.»
هنگامی که دانشجویی قدم در خانه خدا میگذارد، شیطان بیش از هر زمان دیگری بر او طمع میبندد. شیطان با کسی که با این خانه و صاحب آن بیگانه است، کاری ندارد؛ چراکه چنین فردی خودبهخود در مسیر او گام برمیدارد. اما آنکه به حریم کعبه وارد شده و «لَبَّیْک» گفته، هدف اصلی شیطان است. چراکه گفتن «لَبَّیْک اللَّهُمَّ لَبَّیْک» در حکم برافراشتن پرچم مبارزه با شیطان است. هرگاه پرچم مبارزه با شیطان را برافراشتیم، طبیعی است که او نیز تمامی قوای خود را برای رویارویی با ما بسیج کند. بنابراین، شما دانشجویان عزیز بیشتر در معرض تهدید هستید و باید مراقبت و خودآگاهی خود را دو چندان کنید.
ایکنا ـ آیا دانشجویان بسیار متدین و مذهبی تمایل به شرکت در سفر عمره دارند؟
خیر؛ چنین نیست. تیپهای مختلفی از دانشجویان به ما مراجعه میکنند که دلهایی پاک و بیآلایش دارند. شاید ظاهر برخی از آنان مطابق سلیقه همگان نباشد، اما همین سفر، بستر تحولات شگرفی در وجود این عزیزان میشود. باید بدانیم که دایره رحمت الهی، بسی فراختر از تصور ماست و پروردگار، همه بندگانش را – حتی اگر کمترین پیوند و دلبستگی به حضرت حق داشته باشند – با آغوش باز میپذیرد.
به دانشجویانی که نامشان در قرعهکشی عمره برنده میشود، میگویم: «شما اکنون نسبتی با خدا پیدا کردهاید.» برخی در پاسخ میگویند: «ما که هیچ ارتباطی با خدا نداشتهایم! دل ما را خوش نکنید.» اما من به آنان پاسخ میدهم؛ همین که خودت را امروز، پای سفره حضرت حق میبینی، یعنی با او نسبتی داری و خداوند، تنها به همین اشاره قلبی، تو را پذیرفته است. اعتقاد راسخ من این است؛ هر کس که به اندازه یک تار مو با خدا پیوند داشته باشد، خداوند – که کریمی بیمنتهاست – آنقدر بر انسانها منت و لطف مینهد که او را در گستره بیکران رحمت خویش جای دهد.
ایکنا ـ انتقال مفاهیم و آموزههای معنوی کسبشده در عمره به سایر مردم، چه تأثیری بر دانشجویان و سایر اقشار جامعه دارد؟
این کار، فقط یک انتخاب نیست؛ یک تکلیف و وظیفه دینی است. همانگونه که مقام معظم رهبری فرمودهاند: «جهاد تبیین، واجب است.» در این سفر، گنجینهای از معرفت را درمییابیم و به دست میآوریم؛ هم در حوزه مسائل اعتقادی و هم در عرصههای اجتماعی و فرهنگی. مکلفیم این یافتهها را به دیگران انتقال دهیم.
سرزمین مکه و مدینه، یادآور غربت و مظلومیت اهل بیت(ع) است و موظفیم آنچه از این مظلومیت را درک کردهایم، بازگو کنیم. در آنجا به وضوح نقش تفرقهافکنانه دشمن را میبینیم؛ همه مسلمانان با یک قبله و یک خدا، در مسجدالحرام و مسجدالنبی، دوشادوش یکدیگر نماز میخوانند؛ اما دشمن میکوشد میان آنان شکاف بیندازد و سوءظن ایجاد کند. اگر کسی این حقیقت را دریافت، بیتردید وظیفهاش جهادگری و تبیین است.
یکی از دستاوردهای عمره دانشجویی این است که نسل جوان، عزت و سرفرازی ملت ایران را در سرزمین وحی به چشم میبیند. برخورد احترامآمیز مسلمانان جهان با مردم ایران – بهویژه در مراسم حج – کاملاً مشهود است. در این سفر میبینیم که مسلمانان جهان، چه اندازه مردم ایران را دوست دارند و چه عزت و احترامی برای آنان قائلند. این مسئله نشان میدهد که کشور ما امروز صاحب عزت و آبرو است. اما آیا پیش از انقلاب نیز چنین بود؟ قطعاً نه! و این واقعیت باید تبیین شود.
عمرهگزاران و حجاج در بازگشت باید به مردم کشورمان بگویند که به لطف خدا و عنایت ائمه(ع) چه جایگاهی در دنیا پیدا کردهایم و مردم دنیا به ما چگونه احترام میگذارند. بنابراین باید به سمت قلهای که مقام معظم رهبری بر آن تأکید دارند، گام برداریم و سریعتر خودمان را به آن قله برسانیم.
ایکنا ـ برای سفر عتبات عالیات دانشجویان چه برنامههایی دارید؟
با توجه به افزایش قیمت سفرهای عتبات و با تأکیدی که بر بهرهمندی دانشجویان از این سفر معنوی داریم، با همکاری و پیگیریهای صورت گرفته، طرحی اقتصادی طراحی شده که شامل دو شب اقامت در نجف اشرف، سه شب اقامت در کربلای معلی و نیز زیارت شهرهای کاظمین و سامرا میشود.
مشخصات این سفر اقامت در حسینیهای مجهز، استفاده از تغذیه استاندارد سازمان حج و زیارت و بهرهمندی از ناوگان حملونقل تحت نظارت این سازمان است. هزینه سفر هشت میلیون و پانصد هزار تومان و تقریباً نصف هزینه معمول است. این طرح بدون شک استقبال گستردهتری را از سوی دانشجویان به همراه خواهد داشت.
در راستای سیاستهای حمایتی، در حال شناسایی و معرفی حسینیهها و مراکز اقامتی مناسب به دانشجویان هستیم تا بتوانند با برنامهریزی خود، سفرهایی با هزینهی کمتر ترتیب دهند. هیچگونه اصرارى بر اجرای سفرهای گرانقیمت نداریم و امیدواریم مسئولان آموزش عالی نیز با اختصاص تسهیلات ویژه، زمینهساز برگزاری سفرهای زیارتی برای اساتید، کارکنان و خانوادههای آنان باشند.
در بعد زمانی نیز تلاش میکنیم تا با الگوگیری از برنامهریزی منسجم عمره، سفرهای دانشجویی به عتبات را در ماه پربرکت شعبان ساماندهی کنیم تا شاهد حضور پرشور و گسترده دانشجویان در این بارگاههای مقدس باشیم.
انتهای پیام