این جایزه با هدف تجلیل از استادان صاحب آثار ماندگار و اثرگذار در عرصه تألیف، تصنیف و ترجمه، الگوسازی برای استادان جوان و دانشجویان در عرصه علم، پژوهش و فرهنگ مکتوب و بسترسازی برای تقویت و ترویج گفتمان علم و نشر دانش از سوی جهاددانشگاهی طراحی شده است.
برخورداری از آثار واجد ارزش علمی و فرهنگی از حیث عمق اندیشه، روش‌مندی و تأثیرگذاری، بهره‌مندی از اندیشه و آرای بدیع علمی، استمرار در امر پژوهش و تحقیق، ایفای نقش مؤثر در گسترش فضای علمی و تربیت نسل‌های پژوهشگر، التزام به منش استادانه، متانت، کرامت و درستی در رفتار علمی و اجتماعی، وفاداری به جایگاه تعلیم و تربیت و هدایت فکری و فرهنگی در فضای دانشگاه و برخورداری از اعتبار و اعتماد جامعه دانشگاهی از مهم‌ترین شاخص‌های اعطای این جایزه است.
استاد فتح‌الله مجتبایی، پژوهشگر و متفکر برجسته و استاد بازنشسته دانشگاه تهران است که آثار ارزشمندی را در زمینه ادیان و عرفان تطبیقی و ادبیات ارائه کرده و منشأ خدمات ماندگار در عرصه فرهنگ و علوم انسانی بوده است. از ایشان نزدیک به ۲۰۰ عنوان کتاب، مقاله، شعر و نقد کتاب به‌صورت تألیف، ترجمه و تصحیح به زبان‌هاى فارسى و انگلیسى در ایران و خارج از ایران منتشر شده است.
غلامعلی حداد عادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی طی سخنانی در این مراسم، اظهار کرد: از دانشجویان عزیز قدردانی می‌کنم و همچنین، از جهاددانشگاهی به‌خاطر اهتمامی که نسبت به پایان‌نامه‌های برگزیده و سنت کتاب‌های برگزیده دارد تشکر می‌کنم؛ این سنت نیکوی جهاد در حوزه نشر و پژوهش ارزشمند است. همچنین، از تخصیص جایزه‌ای با نام شادروان استاد سیدجعفر شهیدی قدردانی می‌کنم که یاد و نام آن استاد بزرگ را زنده نگه می‌دارد.
وی افزود: با رجوع به خاطره‌ای از تولد جهاددانشگاهی و تجربه انقلاب فرهنگی، همواره تصور من از این نهاد حرکتی با اخلاص، ایمان انقلابی و سخت‌کوشی در جهت ارتقای پژوهش‌های دانشگاهی و هدایت صحیح‌تر این پژوهش‌ها بوده است. امیدوارم این مسیر حفظ شود و با تجربه‌ای که به دست آمده، تکامل پیدا کند.
حداد عادل اظهار کرد: به دانشجویان عزیز نکاتی را در حوزه آموزش و پژوهش عرض می‌کنم. بنده بیش از ۶۲ سال است که دانشجوی دانشگاه تهران هستم، ورود من به دانشگاه تهران در سال ۱۳۴۲ بوده و همچنان توفیق دارم که در دانشگاه تهران معلم باشم. نگاه من به آموزش بدون پژوهش مانند درختی بدون میوه است؛ درخت بدون ریشه نمی‌تواند میوه بدهد. آموزش قوی پایه پژوهش است و پژوهش بدون آموزش نیز مانند درخت بی‌ریشه خواهد بود. بنابراین، به همان اندازه که به پژوهش اهمیت داده می‌شود، آموزش نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: در همه جای دنیا بسیاری از پژوهش‌های دانشجویی به ویژه در دوره دکتری به کتاب‌های جدید تبدیل می‌شوند. کتاب‌هایی که چاپ می‌شوند، گاهی همان پایان‌نامه دانشجویان بوده که پس از دفاع به صورت کتاب منتشر شده و به‌عنوان منبع علمی معتبر عرضه شده‌اند. این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری بر پژوهش دانشجویی چه در دوره کارشناسی، چه کارشناسی ارشد و چه دکتری کاملاً بجا و ارزشمند است.
حداد عادل ادامه داد: با توجه به تحولات فناوری اطلاعات و ارتباطات، دسترسی آسان به منابع علمی، ترجمه ماشینی و سایر ابزار‌های نوین، ضرورت دارد روش‌های پژوهشی از دوره دبستان و دبیرستان آموزش داده شود تا دانش‌آموزان و دانشجویان بتوانند از همان دوران اولیه با منابع علمی آشنا شوند و مهارت‌های پژوهشی خود را تقویت کنند. در مدرسه‌هایی که خودم معلم هستم، جشنواره‌های پژوهشی برگزار می‌شود و دانش‌آموزان از دوران دبیرستان با منابع علمی آشنا می‌شوند و فارغ‌التحصیلان قدیم نیز در این مسیر به آنان کمک می‌کنند.
وی بیان کرد: یک نکته آزاردهنده نیز وجود دارد و آن مشاهده تبلیغ پایان‌نامه‌های آماده در خیابان‌ها است که شماره تلفن می‌دهند تا دانشجو بتواند با پرداخت مبلغی پایان‌نامه خود را دریافت کند که این مسئله شرم‌آور است. چنین اقداماتی با شأن دانشگاه‌ها و نظام آموزشی انقلاب اسلامی همخوانی ندارد و باعث ایجاد وهن می‌شود. دانشگاه‌ها و نهاد‌های علمی باید نسبت به این مسئله حساس باشند و اجازه ندهند مسیر پژوهش و آموزش به این شکل تحقیر شود.
وی در ادامه به استاد فتح‌الله مجتبایی اشاره کرد و گفت: بیش از ۵۰ سال است که خدمت ایشان ارادت دارم و خودم را شاگرد ایشان می‌دانم. کتاب‌های ایشان را مانند کتاب درسی مطالعه می‌کنم و در تابستان امسال نیز یک کتاب در حوزه مطالعات ادیان از ایشان خواندم و بیش از نصف کتاب را با ماژیک برجسته کردم تا در مراجعات بعدی بتوانم با دقت مطالعه کنم.
وی افزود: استاد مجتبایی از استان مرکزی (اراک و فراهان) و از خانواده‌ای دینی، قرآنی و اسلامی با پیشینه عرفانی هستند. اجداد ایشان در تصوف و عرفان فعال بودند و در هنر و نگارش قرآن مسلط بودند. ایشان در دانشگاه تهران در رشته‌های زبان انگلیسی و ادبیات فارسی تحصیل کردند و سپس در دانشگاه هاروارد به دریافت مدرک دکتری نائل شدند. استاد مجتبایی استاد مطالعات ادیان بوده و عمری را به علم، کار فرهنگی و خدمت اختصاص داده‌اند. ایشان مترجم، نویسنده و صاحب آثار متعدد در حوزه زبان و ادبیات فارسی، حافظ‌شناسی، عرفان و مطالعات ادیان هستند و در حوزه شناخت فرهنگ و تمدن شبه قاره و تأثیر فرهنگ اسلامی در هند فعالیت کرده‌اند.
حداد عادل گفت: ایشان سال‌ها استاد دانشکده الهیات و دانشکده ادبیات دانشگاه تهران بوده‌اند و مورد احترام ویژه استادان فلسفه و علوم انسانی قرار داشته‌اند. همچنین، مؤسس خانه فرهنگ ایران در پاکستان و رایزنی فرهنگی ایران در هند بوده‌اند و کتابخانه‌ها و مراکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی در این کشورها، به همت ایشان تأسیس شده است. ایشان به‌عنوان استاد دانشگاه هاروارد و یکی از هندشناسان برجسته دنیا شناخته می‌شوند و در امور فرهنگی و ادبیات فارسی در شبه قاره هند، مرجع قابل اعتماد به شمار می‌روند. استاد مجتبایی مسلط به زبان‌های مختلف بوده و در این زمینه جامعیت دارند. ایشان شاعر و نویسنده‌ای درجه اول و قلمی نیرومند دارند.
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی بیان کرد: استاد مجتبایی علاوه بر تسلط به زبان‌های فارسی و انگلیسی، به زبان‌های سانسکریت، هندی، اردو و ترکی نیز مسلط هستند. ایشان همچنین، با زبان‌های ایران پیش از اسلام از جمله پهلوی آشنا هستند. در کنار این دانش گسترده، استاد مجتبایی آثار برجسته‌ای در حوزه ادبیات فارسی ارائه کرده‌اند؛ از جمله تفسیر حافظ، تفسیر مولانا و بررسی‌های عمیق در حوزه نحو و زبان. یکی از آثار جدید ایشان کتابی مختصر درباره تأثیر نحو زبان سانسکریت بر نحو زبان عربی است که ایشان ابتدا به زبان انگلیسی در هند ارائه کرده و سپس، دو بار به زبان عربی ترجمه شده است. بار دوم این ترجمه توسط مرحوم آقای اسفار، استاد ادبیات عرب در فرهنگستان ادبیات چاپ شد و نظریه‌ای بدیع در حوزه زبان ارائه داد.
حداد عادل اظهار کرد: این نکات نشان‌دهنده جامعیت علمی استاد و عمق دانش ایشان است. دانشجویان و جوانان ما باید از سطوحی چون سطحی‌نگری و شتاب‌زدگی دوری کنند و در هر فعالیت علمی و پژوهشی نهایت اهتمام و دقت را به کار گیرند. همان‌طور که معلمان پیشین ایشان تأکید می‌کردند، همه وجود خود را به علم بدهید تا علم نیز بخشی از وجود خود را به شما بازگرداند. این مسیر تنها به کسب یک زبان محدود نمی‌شود؛ بلکه تلاش برای تسلط به چند زبان و مطالعه عمیق علمی می‌تواند دانش شما را نه تنها برای ایران، بلکه برای جهان ارزشمند کند. برای استاد بزرگوار آرزوی تندرستی و طول عمر و برای دانشجویان عزیز توفیق و موفقیت در مسیر علمی و پژوهشی را دارم.
در ادامه، استاد فتح‌الله مجتبایی نیز طی سخنانی اظهار کرد: بنده هنوز دانشجو و طلبه هستم و مدتی نیز به تدریس اشتغال داشته‌ام. چند سالی است که تجربیاتی در این مسیر کسب کرده‌ام و نصیحت من به فرزندان و عزیزانم این است که قدر خود و هویت خود را بشناسید. شما به فرهنگی بسیار بزرگ تعلق دارید؛ فرهنگی که تاریخ آن به هزاران سال می‌رسد و تأثیرگذار بوده است. فرهنگ ما در طول تاریخ همواره توانسته است بر فرهنگ‌های دیگر از جمله فرهنگ یونانی و غربی اثرگذار باشد و بالعکس نیز تأثیر پذیرفته است. نمی‌توان تصور کرد که سرزمینی در غرب به یونان و روم محدود شود و در شرق به چین و هند؛ زیرا در این میان، فرهنگی فعال و پویا به عنوان وسیله‌ای برای ارتباط، هم نیرو گرفته و هم نیرو بخشیده است.
استاد مجتبایی بیان کرد: شما به چنین فرهنگی تعلق دارید و لازم است قدر آن را بدانید و هویت خود را بشناسید. برای جوان ایرانی نخستین شرط خودشناسی و آگاهی از جایگاه خود در جهان و توانمندی‌هایش است. فرهنگ ما با وجود داشتن ابعاد تاریخی و عمیق همواره با چالش‌هایی روبه‌رو بوده و تأثیرپذیری و تأثیرگذاری آن بر دیگر فرهنگ‌ها موجب رشد و توسعه آن شده است. در حالی که یونانیان، رومیان، هندیان و چینیان از خط و نوشتار برای ثبت تاریخ خود استفاده می‌کردند، فرهنگ ما عمدتاً از طریق نقل و روایت شفاهی منتقل شده است. آثار به‌جامانده از اوستا و سنگ‌نوشته‌های تاریخی، نشان‌دهنده بخش کوچکی از این میراث ارزشمند هستند که بسیاری از آنها در طول جنگ‌ها و حملات تخریب شده‌اند.
وی تصریح کرد: با وجود تمام حملات و فشار‌هایی که فرهنگ ما تجربه کرده، چه پیش از اسکندر و چه پس از آن، هنوز هم میراث فرهنگی ما پا برجا است و لازم است که این هویت تاریخی و فرهنگی حفظ شود و در برابر هرگونه تهدید خارجی ایستادگی کند. در پایان، از حضور همه شما در این جمع سپاسگزارم و برای فرزندان عزیز آرزوی توفیق، سلامت و بهره‌مندی از این میراث فرهنگی ارزشمند دارم و امیدوارم بتوانند به اوجی که فرهنگ ما در گذشته بدان رسیده است، دست یابند.
انتهای پیام