در هفته کتاب و کتابخوانی، گفت‌وگو با چند کتاب‌فروش باسابقه نشان می‌دهد که هرچند بازار کتاب دیگر رونق گذشته را ندارد و گسترش فضای مجازی بخشی از نقش آن را کمرنگ کرده است، اما علاقه‌مندان این حوزه، همچنان با عشق و تعهد، چراغ فرهنگ مکتوب را روشن نگه داشته‌اند و ایمان به قدرت دانایی هنوز در دل کسانی که سال‌ها میان قفسه‌ها نفس کشیده‌اند، زنده است. آن‌ها معتقدند کتابخوانی اگرچه کم‌رنگ‌تر شده، اما هنوز بهترین راه برای ماندن در مسیر آگاهی و انسانیت است.
به مناسبت هفته
کتاب و کتابخوانی، سری زدیم به چند کتاب‌فروشی قدیمی در چهارراه شهدای مشهد تا از زبان فروشندگان، حال و هوای امروز بازار کتاب، تغییر سلیقه خوانندگان و چالش‌های این حرفه را بشنویم. گفت‌وگو با این کتابفروشان نشان می‌دهد که گرچه رونق گذشته از کتاب‌فروشی‌ها رخت بسته، اما عشق به کتاب و باور به تأثیر آن بر فرهنگ جامعه هنوز در دل این فعالان فرهنگی زنده است. خبرنگار ایکنای خراسان رضوی با چند نفر از کتابفروشان مشهدی گفت‌وگویی انجام داده است که در ادامه می‌خوانیم؛
احسان بنی‌حسن، متولد مشهد است و هفت سال سابقه فروشندگی در کتاب‌فروشی شمس‌الشموس را دارد.
وی درباره علاقه‌اش به کتاب می‌گوید: علاقه‌مندی به کتاب و مطالعه از کودکی در من شکل گرفت و همین علاقه باعث شد این شغل را انتخاب کنم. هر روز حداقل یک ساعت مطالعه دارم و موضوع اصلی مطالعاتم در زمینه‌های دینی و تاریخی است.
بنی‌حسن درباره محتوای کتاب‌های فروشگاه اظهار می‌کند: در این فروشگاه قرآن، دعاها، کتاب‌های مذهبی، تاریخی، کودکانه و آثار مرتبط با دفاع مقدس و شهدا، از جمله شهید قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس، سید حسن نصرالله و شهید صیاد شیرازی عرضه می‌شود. از آنجا که اغلب مشتریان ما زائران عرب‌زبان هستند، این کتاب‌ها به عربی ترجمه شده‌اند. میان مشتریان عرب‌زبان، کتاب‌هایی که درباره شهید قاسم سلیمانی است، مجموعه دو جلدی سلام بر ابراهیم و آثار مرتبط با آیت‌الله سیستانی، نسبت به سایر کتاب‌ها، محبوبیت بیشتری دارند.
وی با نگاهی انتقادی به وضعیت فعلی
بازار کتاب می‌افزاید: در گذشته کتاب‌فروشی‌های زیادی در این منطقه وجود داشت، اما به مرور زمان تغییر کاربری داده‌اند و اکنون فقط تعداد اندکی باقی مانده است و شاید یکی از دلایل این موضوع کاهش علاقه مردم به مطالعه باشد. حتی استقبال روحانیون نیز از کتاب، نسبت به گذشته کمتر شده است؛ چون اغلب، فایل‌های درسی خود را به راحتی و از طریق سایت‌ها دریافت می‌کنند.
این کتاب‌فروش ادامه می‌دهد: به‌عنوان کسی که اهل مطالعه است، معتقدم کتاب بهترین دوست انسان است، دوستی که آگاهی می‌بخشد و همراهی ماندگاری دارد. چنان‌که حضرت علی(ع) به فرزندشان امام حسن(ع) فرمودند: گرچه در زمان گذشتگان حضور نداشتم، اما با خواندن شرح حالشان گویی در غم و شادی آن‌ها شریک بوده‌ام.
علی ذبیحی، با ۱۲ سال سابقه کار در کتاب‌فروشی نیز از تجارب خود می‌گوید: با توجه به اینکه با تغییر سلیقه خریداران، محتوای کتاب‌ها نیز تغییر می‌کند، اکنون رمان‌ها پرفروش‌تر از سایر موضوعات است. درست است که تعداد مشتری‌ها کاهش یافته، اما به دلیل افزایش قیمت کتاب، درآمد ما چندان کم نشده است و با این حال، ارزش معنوی این شغل برای من بسیار مهم‌تر از جنبه‌های مادی آن است.
ذبیحی در ادامه اظهار می‌کند: عرب‌زبان‌ها برای تربیت دینی فرزندان خود توجه ویژه‌ای به خرید محصولات فرهنگی دارند و کتاب‌های دینی و مذهبی زیادی می‌خرند و شاید همین موضوع باعث استحکام بیشتر پایه‌های اعتقادی آن‌ها باشد.
انتشارات رستگار نیز از قدیمی‌ترین ناشران خراسان است که بیش از نیم قرن سابقه فعالیت دارد. در این انتشارات، بیش از ۴۰۰ عنوان کتاب در زمینه معارف اسلامی منتشر شده است، از جمله قرآن، متون حدیثی، تفسیری و آثار معتبری مانند ترجمان حیات (خلاصه شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید)، الیقین سید ابن طاووس، فضایل السادات و رساله ذهبیه امام رضا(ع).
فروشنده این انتشارات می‌گوید: مشتریان بیشتر روحانیون و علاقه‌مندان به مباحث دینی هستند، اما کتاب‌های ما به گونه‌ای است که برای عموم مردم نیز قابل استفاده است. با این حال، در سال‌های اخیر میزان فروش کتاب به‌طرز نگران‌کننده‌ای کاهش یافته، به‌طوری‌که گاهی در ماه بیش از یک کارتن کتاب هم ارسال نمی‌شود.
وی ادامه می‌دهد: روزگاری در این راسته چندین کتاب‌فروشی وجود داشت، اما امروز تنها چند مورد باقی مانده است و اگر هنوز این مغازه پابرجاست، دلیلش فقط علاقه و تعهد ما به این حرفه می‌باشد و این در حالی است که صاحب این فروشگاه، حاج آقای رستگار، پیشنهادهای مالی وسوسه انگیز زیادی برای فروش یا اجاره مغازه داشته، اما هرگز حاضر به رها کردن این شغل پدری نشده است.
محسن فرهمند، مسئول فروشگاه «به‌نشر» شعبه امامت مشهد نیز اظهار می‌کند: هفته کتاب که در هفته پایانی آبان‌ماه برگزار می‌شود، معمولاً با طرح‌های تخفیفی همراه است و در این بازه زمانی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از طریق سامانه «خانه کتاب» یارانه‌هایی را برای خرید کتاب در اختیار عموم مردم قرار می‌دهد که با ثبت اطلاعات شخصی، قابل استفاده است.
وی ادامه می‌دهد: سن مراجعه‌کنندگان ما بین ۱۵ تا ۲۸ سال است و دلیل این موضوع احتمالاً نزدیکی این فروشگاه به مراکز دانشگاهی مانند دانشگاه فردوسی است، اما به‌طور کلی نسل نوجوان امروز نسبت به گذشته کتاب‌خوان‌تر شده است. ما در این شعبه اطلاعات خود را در بخش «یارانه کتاب» ثبت کرده‌ایم و جزو مراکزی هستیم که امکان ارائه خدمات خرید یارانه‌ای را هم به‌صورت حضوری و هم آنلاین داریم.
حمید هاشمی، راهنمای کتاب در فروشگاه «به‌نشر» شعبه امامت مشهد نیز اظهار می‌کند: به باور من، کتابخوانی باید از خانواده آغاز شود. اولین گام این است که خود والدین، حتی اگر در ابتدا به‌صورت اجباری باشد، کتاب خواندن را شروع کنند. وقتی در حضور فرزند یا سایر اعضای خانواده، کتابی را حتی ورق بزنیم، در ذهن آن‌ها جرقه‌ای از علاقه ایجاد می‌شود که می‌تواند به‌مرور زمان تبدیل به عادت کتابخوانی در آن‌ها شود.
وی می‌گوید: من سه فرزند دارم و خوشبختانه توانسته‌ام علاقه به مطالعه را در آن‌ها، به‌ویژه در فرزند دومم تقویت کنم، به‌طوری که از سال‌های ابتدایی مدرسه، به شعر و کتاب علاقه نشان داد و من شعرهای کودکانه را چند بار برایش می‌خواندم و او حفظ می‌کرد و همین موضوع باعث شد وقت بیشتری برایش بگذارم و در نهایت او را به کانون پرورش فکری بفرستم. استقبال و حمایت مربیان آنجا نیز نقش مهمی در رشد علاقه‌اش به مطالعه و نویسندگی داشت و اکنون کلاس‌های داستان‌نویسی را گذرانده و روزانه دو تا سه کتاب را همزمان مطالعه می‌کند. در خانه ما، مطالعه پیش از خواب یک روتین ثابت است.
هاشمی اظهار می‌کند: زمانی که فضای مجازی رو به گسترش بود، بسیاری تصور می‌کردند کتاب‌های کاغذی به‌تدریج کنار گذاشته می‌شوند. در مقطعی کوتاه هم واقعاً مراجعه به کتاب کاهش پیدا کرد، اما امروز هم خانواده‌ها و هم کتاب‌فروشی‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ‌چیز جای نسخه‌های کاغذی کتاب را نمی‌گیرد.
آمارها نشان می‌دهد سرانه مطالعه در ایران طی سال‌های اخیر نه‌تنها رشد نداشته، بلکه حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد کاهش داشته است، به‌طوری‌که زمان مطالعه غیر درسی به حدود ۱۳ تا ۱۷ دقیقه در روز رسیده و میانگین تعداد کتاب‌های مطالعه‌شده در سال، کاهش محسوسی داشته است. این روند، زنگ خطری برای جامعه‌ای است که آینده‌اش با میزان آگاهی مردمش گره خورده است. با این حال در دل قفسه‌هایی که گرد زمان بر آن‌ها نشسته، هنوز شوق دانستن و ایمان به فرهنگ مطالعه نفس می‌کشد. اگر کتاب، بار دیگر به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی‌مان تبدیل شود، و این باور که هیچ جامعه‌ای بدون کتاب راهی به سوی رشد و روشنی ندارد و در زندگی‌هایمان جریان پیدا کند، بازار کتاب نیز جانی تازه خواهد گرفت و جامعه به سمت پویایی و آگاهی بیشتر حرکت خواهد کرد. احیای فرهنگ کتابخوانی نه فقط به بازار کتاب جان تازه می‌دهد، بلکه روح جامعه را نیز تغذیه خواهد کرد وآیا وقت آن نرسیده که اجازه دهیم دوباره نسیم آگاهی در زندگی‌هایمان جاری شود؟
انتهای پیام