بیستمین نشست تخصصی استادان، قاریان و حافظان ممتاز قرآن کریم با محوریت «الزامات ابداع در تلاوت قاریان ایرانی» بار دیگر این حقیقت را برجسته کرد که حرکت رو به جلوی جریان قرآنی کشور، بدون همراهی عملی نهادها، رسانهها و مجموعههای مردمی، امکانپذیر نیست. هر چند در سالهای اخیر جلسات تخصصی متعددی برگزار شده، اما فاصله میان «سخن» و «اقدام» همچنان یکی از اصلیترین چالشهای توسعه فعالیتهای قرآنی است. این نوشتار تلاشی است برای مرور دقیق همین فاصله و تأکید بر ضرورت «پایکار آمدن» جدی نهادها و جامعه قرآنی؛ ضرورتهایی که اگر محقق نشوند، دستاورد نشستها در حد گزارش و آرزو باقی میماند.
برگزاری نشستها، تولید مقالهها و ارائه توصیهها همگی ارزشمند و جزء لاینفک پیشرفت علمی و پژوهشیاند، اما مشکل آنجاست که این تولیدات کمتر به «فرآیند اجرایی» تبدیل میشوند. در موضوع ابداع در تلاوت، بارها درباره نقش رسانه، فضای مجازی، هوش مصنوعی و سبکهای نوین تلاوت در همایش اخیر و پیش از آن صحبت شده، اما پرسش اصلی همچنان پابرجاست؛
آیا وزارتخانهها و دستگاههای اصلی مثل سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت ارشاد، آموزش و پرورش، صداوسیما یا مراکز قرآنی استانها برنامه مشخصی برای اجرا دارند؟
آیا برای این حوزه بودجه، ساختار آموزشی یا شاخصهای ارزیابی تعیین شده است؟
شاید بتوان گفت در بسیاری موارد پاسخ منفی است؛ یعنی بسیاری از این نشستها تنها به «گفتوگو» ختم شدهاند و نه «اجرا». همین فاصله است که اثرگذاری جلسات را کاهش میدهد و مسیر رشد را کند میکند.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، صداوسیما، آموزشوپرورش، دانشگاهها و سایر مراکز قرآنی معمولاً در نشستها حضور دارند؛ اما حضور بهتنهایی کافی نیست. متولی باید ضامن اجرای مصوبات باشد نه صرفاً همراه جلسه. نمونهای روشن از این اتفاق در نشست اخیر شورا مشهود بود و آن ارائه مقاله «نقش رسانه ملی و فضای مجازی در ارتقای استقلال تلاوت ایرانی» مطرح شد. اما آیا رسانه ملی طی سه تا شش ماه گذشته اقدام مشخصی مثل مسابقه مبتنی بر ابداع یا برنامه تحلیلی راهاندازی کرده است؟ اگر خیر، یعنی مسئولیت متولی بهدرستی ایفا نشده و پیگیری لازم صورت نگرفته است.
پیشبرد مصوبات تنها با دستگاهها اتفاق نمیافتد؛ بدنه جامعه قرآنی نیز باید مشارکت فعال داشته باشد. مدارس و محافل قرآنی، قاریان، حافظان، مربیان، تشکلها و مراکز مردمی باید خود را مسئول بدانند، نه تماشاگر. اگر موضوع «ابداع در تلاوت» مطرح شده، مربی قرائت باید با شاگردانش کارگاه ابداع برگزار کند. مراکز حفظ باید نتایج این فعالیتها را مستند کرده و به دستگاه متولی ارائه دهند.
انجمنها و تشکلهای قرآنی باید برنامه عملی برای پیادهسازی این ایدهها داشته باشند. اگر جامعه قرآنی منتظر «ابلاغیه از بالا» بماند، فرصتها از دست میرود و ظرفیتهای مردمی بدون بهرهبرداری باقی میماند.
بحث ابداع فقط به تغییر صدای قاری محدود نیست. نشستی که برگزار شد بهدرستی بر این نکته تأکید داشت که ابداع، ترکیب «فن»، «معنا» و «سلوک قرآنی» است. برای آنکه ابداع واقعی شکل گیرد، باید تعریف دقیقی از اینکه ابداع چیست؟ یا شاخصهای یک تلاوت مبتکرانه چیست؟ داشته باشیم.
باید زیرساخت ایجاد شود و بانک لحن، نرمافزار تحلیل صوت، کارگاههای تربیت مربی و مراکز پایش تخصصی برگزار شوند و در کنار آن فرآیند آزمون و بازخورد طراحی شود تا ایدهها به نتیجه عملی برسند. اگر این ابزارها فراهم نشود، «ابداع» در حد شعار باقی میماند.
در نشستهای پیشین شورای عالی قرآن، موضوعات مهمی همچون تبلیغ، حفظ، سبکهای تلاوت و رسانه بررسی شده است. اما این نشستها نباید «جزیرهای» دیده شوند. وقتی ابداع در تلاوت مطرح میشود، باید با موضوعات قبلی مثل حفظ، سبکشناسی و آموزش پیوست داشته باشد.
پرسش مهم این است که آیا استانها و مراکز آموزشی، خروجی این نشستها را در برنامههای سالانه خود لحاظ کردهاند؟ آیا رسانه ملی یا آموزشوپرورش از مجموع این نشستها نقشه راه استخراج کردهاند؟ اگر نه، یعنی حلقههای توسعه قرآنی به هم متصل نشدهاند و ظرفیت همافزایی همچنان مغفول مانده است.
برای اینکه «پایکار آمدن» واقعی اتفاق بیفتد، چند اقدام ضروری پیشنهاد میشود. تشکیل کارگروه پیگیری مصوبات با حضور دستگاهها و مراکز مردمی پس از هر نشست، تعریف زمانبندی و بودجه مشخص برای اجرای برنامههای آزمایشی در حداقل ۱۰ استان، ارائه گزارشهای سهماهه از پیشرفت اجرا توسط دستگاهها و استانها، شبکهسازی مراکز قرآنی استانها جهت اشتراک تجربهها و الگوهای موفق، ورود جدی رسانهها برای ترویج ایده ابداع و معرفی نمونههای موفق و دسترسپذیری مقالات و نتایج پژوهشی برای مربیان، قاریان و مراکز آموزشی.
نشستهای تخصصی، سرمایه فکری جریان قرآنی کشورند؛ اما اگر به اجرا نرسند، صرفاً به یک آرشیو تبدیل میشوند. موضوع ابداع در قرائت نیازمند اقدام عملی، تقسیم مسئولیت و مشارکت حداکثری است. امروز زمان آن است که نهادها مسئولیت اجرایی را بپذیرند، مراکز قرآنی مطالبهگر باشند، جامعه قرآنی فعالانه میدانداری کند و مصوبات از کاغذ به میدان عمل برسد؛ در غیر این صورت، پیشرفت قرآنی کشور همچنان وابسته به «جلسات» خواهد ماند، نه «اقدامات».
انتهای پیام