جهاددانشگاهی به عنوان نهادی با ماهیت دانشگاهی و دانشجویی از بدو تأسیس تاکنون نقشی فعال در تربیت، توانمندسازی و هدایت دانشجویان ایفا کرده است. این نهاد با بهرهگیری از ظرفیتهای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی خود برنامهها و طرحهای متعددی را در جهت ارتقای مهارتهای فردی، اجتماعی و علمی دانشجویان به اجرا گذاشته است. از جمله این اقدامات میتوان به طراحی و راهاندازی باشگاههای موضوعی دانشجویی، شهر دانشجو و ایجاد نظامهای استعدادیابی و تعالی فرهنگی و مهارتی اشاره کرد.
سازمان دانشجویان ایران از سال ۱۳۷۷ با این دغدغه شکل گرفت که دانشجوها فقط در کلاس درس محدود نمانند، بلکه در میدان عمل، تجربههای واقعی زندگی دانشجویی و اجتماعی را کسب کنند. جهاددانشگاه معتقد است دانشجو میتواند جریانساز باشد؛ اگر فضا و فرصت رشد داشته باشد. «شهر دانشجو» پاسخی به همین نیاز است: محیطی برای گفتوگو، ایدهپردازی، کار گروهی و اجرای برنامههایی که زندگی دانشجویی را معنادارتر و پرشورتر میکند. در این چشمانداز، دانشجویان، نیروی خلاق و مؤثر جامعه هستند که با روحیهای مسئولانه و ذهنی باز، به حل مسائل واقعی جامعه فکر میکنند و برای آن اقدام میکنند.
سازمان دانشجویان ایران امروز با دارا بودن 44 شعبه در دانشگاههای مختلف کشور، با همکاری تیمهای خلاق در قالب مراکز تخصصی و دبیرخانههای دانشجویی، مشغول ساختن «شهر دانشجو» است؛ شهری که مرز ندارد، اما قلبش در دانشگاه میتپد. شهر دانشجو یک فضای پویا، خلاق و الهامبخش برای دانشجویانی است که میخواهند فقط «دانشجو» نباشند؛ بلکه در ساختن آیندهای بهتر برای خود، دانشگاه و جامعه نقش فعالی داشته باشند. این طرح با هدف ایجاد یک بستر همافزا برای رشد فردی و جمعی دانشجویان راهاندازی شده است؛ جایی برای یادگیری، تجربه، کار تیمی، ارتباطات مؤثر و مشارکت در فعالیتهای فرهنگی، اجتماعی، علمی و داوطلبانه.
ایکنا همزمان با روز دانشجو به منظور آشنایی هرچه بیشتر دانشگاهیان با طرح «شهر دانشجو» به گفتوگو با محمود علیگو، معاون فرهنگی جهاددانشگاهی پرداخته است که مشروح آن را در ادامه میخوانیم.
جهاددانشگاهی نهادی است که ماهیتی دانشگاهی و دانشجویی دارد و از ابتدای شکلگیری بر مبنای یک حرکت دانشجویی بنا شده است. با این حال در سالهای گذشته ارتباط ساختاری و منسجم میان جهاددانشگاهی و دانشجویان تا حد زیادی کاهش یافته بود. طی شش تا هفت ماه گذشته دو اقدام مهم در این مجموعه صورت گرفت تا این فاصله کاهش یابد. نخستین اقدام، بازطراحی مدل فعالیتهای دانشجویی در جهاددانشگاهی بود. این مدل از حدود سالهای ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۹ عملاً متوقف شده و امکان ارتباط و همکاری دانشجویان با جهاددانشگاهی بهویژه در زمینههای حمایتی و پرداختی، از میان رفته بود. با اتخاذ سیاستهای جدید و تدوین آییننامههای مرتبط از سوی ریاست جدید جهاددانشگاهی، مسیر ارتباطی تازهای ایجاد شد تا دانشجویان بتوانند بار دیگر بهعنوان جریان دائمی و حیاتی این نهاد در فعالیتهای آن نقشآفرین باشند.
شهر دانشجو علاوه بر فراهم کردن امکان عضویت، یک مدل ارتباطی فعال نیز ایجاد میکند، بهگونهای که دانشجویان میتوانند برای شرکت در رویدادهای جهاددانشگاهی استفاده از خدمات و تخفیفات این نهاد یا بهرهگیری از امکانات علمی و مشاورهای از این بستر استفاده کنند
اقدام دوم، ایجاد ساختارهای رسمی برای عضویت و عضوگیری دانشجویان بود. در گذشته این فرآیند در واحدها بهصورت غیر متمرکز و مبتنی بر شرایط و فعالیتهای هر واحد انجام میشد و سازوکار واحد و نظاممند وجود نداشت. از سوی دیگر، بسیاری از واحدهای جهاددانشگاهی خارج از محیط دانشگاه مستقر هستند و این امر لزوم ایجاد یک ساختار یکپارچه و ملی را دوچندان میکرد تا دانشجویان سراسر کشور صرفنظر از محل تحصیل یا واحد جهاد، بتوانند به این مجموعه بپیوندند.
بر همین اساس، شهر دانشجو ایجاد شد تا از ظرفیت گسترده و بیپایان جامعه دانشجویی بهرهبرداری شود. این سامانه علاوه بر فراهم کردن امکان عضویت، یک مدل ارتباطی فعال نیز ایجاد میکند، بهگونهای که دانشجویان میتوانند برای شرکت در رویدادهای جهاددانشگاهی استفاده از خدمات و تخفیفات این نهاد یا بهرهگیری از امکانات علمی و مشاورهای از این بستر استفاده کنند. در حال حاضر، مدل توسعه شهر دانشجو نیز در دست طراحی است. هدف آن است که این شهر بتواند نیازهای اصلی زیست دانشجویی را در حوزههای عملیاتی، برنامهای، آموزشی، رویدادی، فرهنگی، اجتماعی و مشاورهای پوشش دهد.
برای نمونه، دانشجویانی که قصد نگارش پایاننامه دارند، میتوانند از ظرفیتهای علمی، تالارهای گفتوگو و خدمات مشاوره تخصصی این سامانه بهرهمند شوند. همچنین، از فناوریهای نوین از جمله ابزارهای هوش مصنوعی برای تسهیل امور علمی و پژوهشی دانشجویان استفاده میشود. در نهایت، شهر دانشجو در آینده نزدیک مدلی جامع برای تعالی دانشجویان ارائه خواهد کرد، مدلی که بر ارتقای توانمندیهای فردی، فرهنگی، مهارتی و علمی آنان تمرکز دارد و تلاش میکند مسیر رشد همهجانبه دانشجویان را در چارچوبی منسجم فراهم کند.
جهاددانشگاهی نهادی است که هویت آن از بدو تشکیل بر پایه بدنه دانشگاهی و حرکتهای اصیل دانشجویی استوار بوده است. بسیاری از فعالیتها، ساختارها و حتی رسانههای وابسته به آن از جمله خبرگزاریها در گذشته با محوریت دانشجو و برای پاسخگویی به نیازهای این قشر شکل گرفته بودند. با این حال، بهمرور زمان و تحتتأثیر تغییرات محیطی، ساختاری و حتی فاصله گرفتن برخی واحدها از فضای دانشگاه بخشی از پیوند طبیعی میان جهاد و جامعه دانشجویی کمرنگ شد. این فاصله ضرورت بازنگری جدی در شیوه تعامل با دانشجویان را برجسته کرد. از سوی دیگر، براساس اساسنامه جهاددانشگاهی این نهاد مأموریت دارد مهارتهای فردی، اجتماعی، فرهنگی و حتی توانمندیهای علمی دانشجویان را ارتقا دهد. تحقق چنین مأموریتی، نیازمند یک بستر منسجم، نظاممند و فراگیر بود، بستری که بتواند دانشجویان سراسر کشور را فارغ از محل تحصیل یا فاصله جغرافیایی به یک شبکه واحد متصل کند و امکان بهرهمندی عادلانه آنها از ظرفیتهای گسترده جهاد را فراهم کند.
شهر دانشجو پاسخی راهبردی به نیاز واقعی جهاددانشگاهی برای حفظ و تقویت ارتباط با جامعه دانشجویی و همچنین، ابزاری کارآمد برای تحقق مأموریت اساسی این نهاد در حوزه ارتقای توانمندیهای دانشجویان است
فقدان چنین ساختاری عملاً موجب میشد تا بخش قابل توجهی از ظرفیتهای دانشجویان بلااستفاده بماند و فعالیتهای جهاد نیز به شکل پراکنده و غیرمتصل انجام شود. در همین راستا، بررسیهای داخلی نشان داد که طی چهار تا پنج سال گذشته بیش از ۱۳ هزار رویداد در جهاددانشگاهی برگزار شده است، رویدادهایی که هر یک بهتنهایی قابلیت تبدیل به یک سکوی ارتقای مهارت دانشجویی را داشت. برای نمونه، مسابقات مناظره نقش مؤثری در توسعه مهارت گفتوگو، منطق استدلال و توان تحلیل دانشجویان دارد و مسابقه سدید و رویداد دفاع سهدقیقهای نیز مهارت ارائه علمی، توان بیان و قدرت ساختاردهی محتوا را تقویت میکند. رویدادها و محافل هفتگی قرآنی به تعمیق ارتباط دانشجویان با معارف اسلامی و هویت دینی کمک میکند و برنامههای مهدویت، مراسم اربعین و رویدادهای فرهنگی مرتبط هویت معنوی و اجتماعی دانشجویان را تقویت و آنها را درگیر فعالیتهای هدفمند فرهنگی میکنند.
با وجود ارزشمند بودن این فعالیتها، فقدان یک ساختار تجمیعی و عدم یکپارچگی در ارائه خدمات موجب میشد که دانشجویان نتوانند به شکل جامع و منظم از این رویدادها بهرهمند شوند. جهاددانشگاهی برای رفع این چالش به این نتیجه رسید که ایجاد یک پلتفرم یا سکوی جامع دانشجویی ضرورتی اجتنابناپذیر است، سکویی که بتواند تمامی امکانات، رویدادها، خدمات و مسیرهای توسعه فردی و علمی دانشجویان را در یک چارچوب واحد ارائه کند. بر همین مبنا، طرح شهر دانشجو طراحی و راهاندازی شد تا تمامی ظرفیتهای پراکنده جهاددانشگاهی در حوزه دانشجویی یکپارچه و مسیر عضویت، مشارکت و تعامل دانشجویان نظاممند و قابل دسترس شود. همچنین، یک باشگاه جامع دانشجویی با کارکردهای آموزشی، فرهنگی، مهارتی، مشاورهای و علمی ایجاد شود، دانشجویان سراسر کشور بدون محدودیت مکانی، به فرصتهای برابر دسترسی پیدا کنند، پیوند میان جهاد و بدنه دانشجویی دوباره احیا شود و استمرار یابد.
به این ترتیب، شهر دانشجو پاسخی راهبردی به نیاز واقعی جهاددانشگاهی برای حفظ و تقویت ارتباط با جامعه دانشجویی و همچنین، ابزاری کارآمد برای تحقق مأموریت اساسی این نهاد در حوزه ارتقای توانمندیهای دانشجویان است. این طرح اکنون بستری فراهم کرده است که بتواند نقش یک مرکز منسجم، چندبعدی و آیندهساز را برای جامعه دانشگاهی ایفا کند.
برای تبیین شاخصههای دانشجو از منظر جهاددانشگاهی باید این نکته را مدنظر قرار داد که دانشجو بودن صرفاً محدود به دوران تحصیل دانشگاهی نیست. اگر اصل یادگیری از گهواره تا گور را بپذیریم، دانشجو بودن یک فرآیند مداوم و مادامالعمر است؛ فرآیندی که در آن فرد همواره در مسیر یادگیری، ارتقای توانمندی و ایفای نقش مؤثر در جامعه قرار دارد. در این چارچوب، شاید مهمترین مؤلفهای که امروز باید به آن توجه کرد، رسالت دانشجویی است. تجربه رخدادهای بزرگ ملی از جمله جنگ اخیر 12 روزه یا نمونههای تاریخی همچون سالهای دفاع مقدس نشان داد که ایفای بهموقع رسالتهای علمی، فکری و اجتماعی در دوره دانشجویی چگونه میتواند آینده کشور را تحت تأثیر قرار دهد و در بزنگاهها دست بالا را برای جامعه فراهم کند.
دانشجویی که قرار است نقشآفرین باشد، باید به مجموعهای از تواناییها و مهارتها مجهز شود، همانگونه که انسان بدون آب، غذا، مسکن و پوشاک قادر به ادامه حیات نیست، دانشجو نیز بدون تجهیز به مجموعهای از قابلیتها نمیتواند رسالت خود را محقق کند
بنابراین، پرسش اصلی این است که رسالت دانشجوی امروز چیست؟ اگر در جامعه ضعف یا خلأیی وجود دارد، سهم یک دانشجو در بهوجود آمدن یا بهتر بگوییم در عدم اصلاح و ترمیم آن چیست؟ اگر آسیبی بر پیکره کشور نشسته است، آیا دانشجو توان درمان آن را دارد و چگونه میتواند نقشآفرینی کند؟ بهعنوان یک نگاه الهامبخش، نقل قولی وجود دارد که میگوید: «اگر جایی تاریک است، به این معناست که شمعی توسط تو در آن روشن نشده است». توجه به این حقیقت اهمیت رسالت دانشجویی را دوچندان میکند، زیرا روشن نگهداشتن این چراغ بر عهده دانشجو است، اما تحقق این مسئولیت نیازمند فراهمکردن مقدمات لازم است.
دانشجویی که قرار است نقشآفرین باشد، باید به مجموعهای از تواناییها و مهارتها مجهز شود، همانگونه که انسان بدون آب، غذا، مسکن و پوشاک قادر به ادامه حیات نیست، دانشجو نیز بدون تجهیز به مجموعهای از قابلیتها نمیتواند رسالت خود را محقق کند. این توانمندیها شامل مواردی همچون توان تفکر، تحلیل و اندیشیدن در سطح عمیق و مسئلهمحور، شناخت مسیر درست، قدرت تشخیص مسائل و درک صحیح از شرایط اجتماعی و ملی، ارتقای تواناییهای فردی، کسب مهارتهای عمومی، ارتباطی و اجتماعی، توانمندیهای مرتبط با آینده شغلی، کارآفرینی و فعالیت در عرصههای حرفهای، تسلط بر مهارتهای علمی و پژوهشی متناسب با نیازهای روز است.
در حال حاضر در کشور سازوکاری جامع که این مجموعه مهارتها را در قالب یک بسته ارتقایی کامل برای دانشجویان ارائه کند، به صورت منسجم وجود ندارد. همانگونه که در جلسهای با حضور معاون اول رئیسجمهور نیز مطرح شد، در بسیاری از دانشگاههای بزرگ دنیا ساختارهایی مشخص برای این رسالت تعریف شده است، اما در کشور ما چنین نظام یکپارچهای کمتر دیده میشود. جهاددانشگاهی با توجه به گستره فعالیتهای خود از آموزش و پژوهش تا تجاریسازی، از سازمانهای فرهنگی تا مراکز تحقیقاتی در موقعیتی ممتاز قرار دارد که بتواند این مسئولیت را برعهده گیرد. این نهاد ظرفیت آن را دارد که نظام ارتقای دانشجو را طراحی و اجرا کند و حتی این مأموریت را در سطح ملی توسعه دهد. فعالسازی این ظرفیت میتواند به تحقق رسالت دانشجویی در معنای واقعی کمک کرده و زمینهساز تربیت دانشجویانی اثرگذار، توانمند و مسئولیتپذیر شود.
جهاددانشگاهی طی سالهای متمادی به طراحی و توسعه الگویی جامع برای تربیت دانشجویان اقدام کرده است که با عنوان نظام شایستگی دانشجویان شناخته میشود. این نظام شایستگی پاسخ به این پرسش است که یک دانشجوی مطلوب از منظر جهاددانشگاهی چه مهارتها و قابلیتهایی باید داشته باشد. نتایج مطالعات و تدوین این نظام در قالب کتابی منتشر شده و در اختیار دانشگاهها و عموم قرار دارد و وضعیت مطلوب دانشجویان از نظر جهاددانشگاهی در آن بهطور کامل تشریح شده است. برای تحقق این وضعیت مطلوب جهاددانشگاهی الگوها و برنامههایی طراحی کرده است که هر یک بخش مشخصی از نظام شایستگی را پوشش میدهد.
برای مثال در حوزه محیط زیست، فعالیتها و رویدادهای متنوعی برگزار شده و نهایتاً باشگاه دانشجویان حامی محیط زیست شکل گرفته است. در زمینه مهارتهای گفتوگو و مناظره نیز باشگاههای دانشجویی مناظره با عضویت قابل توجهی از دانشجویان کشور فعالیت میکنند. علاوه بر این، در حوزه نشر و کتاب نیز باشگاه دانشجویان حامی کتاب در حال فعالیت است. مدل موجود در جهاددانشگاهی نظام شایستگی را در قالب فعالیتهای موضوعی تبدیل به باشگاههای دانشجویی کرده و در سطح کشور اجرا میکند. این مدل تجربه موفقی است که پیشتر در حوزه دانشجویان حامی محرومان با عنوان «مهر باران» آغاز شده و در ادامه به حوزه محیط زیست، مناظره و نشر کتاب توسعه یافته است.
هدفگذاری جهاددانشگاهی این است که تا پایان برنامه هفتم خود حدود ۱۰ درصد از دانشجویان کشور، تحت پوشش این نظام تعالی قرار گیرند. پیشبینی میشود این اقدامات بتواند سهم قابل توجهی در تربیت دانشجویان توانمند، مسئولیتپذیر و اثرگذار در جامعه داشته باشد
جهاددانشگاهی علاوه بر نظام شایستگی در حال ایجاد یک نظام استعدادیابی است که شاخههای فرهنگی، اجتماعی، مهارتی و پژوهشی دانشجویان را پوشش میدهد. این نظام تحت عنوان نظام تعالی فرهنگی، اجتماعی و مهارتی دانشجویان به مسئولان کشور ارائه شده و هدف آن تجهیز دانشجویان به توانمندیهای جامع در زمینههای مختلف است. بخشی از این نظام با عنوان مثبت دانشگاه طراحی شده که شامل آموزشهایی فراتر از آموزشهای مرسوم دانشگاهی است و مهارتها و شایستگیهای مکمل دانشجویان را ارتقا میدهد. در حوزه نوآوری و کسب و کار، سازمان تجاریسازی جهاددانشگاهی با همکاری متخصصان برنامههایی را برای ارتقای تواناییهای نوآوری و کارآفرینی دانشجویان طراحی کرده است. دانشجویان ابتدا در این مدلها تجربه عملی کسب میکنند و در صورت توانایی، ایدهها و فعالیتهای خود را به ساختارهای قابل بهرهبرداری، بازار یا حتی شرکتهای مستقل تبدیل میکنند.
همچنین، آموزشهای تخصصی متناسب با رشتههای تحصیلی، مهارتهای پژوهشی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و فرصتهای کسب تجربه در پژوهشکدهها و مراکز علمی نیز همزمان با این فعالیتها ارائه میشود. به این ترتیب جهاددانشگاهی توانسته است یک پکیج کامل شامل ابعاد فرهنگی، اجتماعی، مهارتی، پژوهشی و کسب و کار برای دانشجویان فراهم کند. البته برای بهرهمندی دانشجویان از این ظرفیتها، عضویت در سامانه شهر دانشجو الزامی است. هدفگذاری جهاددانشگاهی این است که تا پایان برنامه هفتم خود حدود ۱۰ درصد از دانشجویان کشور معادل حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار نفر تحت پوشش این نظام تعالی قرار گیرند. پیشبینی میشود این اقدامات بتواند سهم قابل توجهی در تربیت دانشجویان توانمند، مسئولیتپذیر و اثرگذار در جامعه داشته باشد.
جهاددانشگاهی تاکنون سهم قابل توجه و مؤثری در تربیت و پرورش دانشجویان کشور داشته است. شواهد این تأثیرگذاری را میتوان در جایگاههای کنونی دانشآموختگان این نهاد مشاهده کرد. برای نمونه امروز بسیاری از معاونان وزرا و برخی از همکاران دانشگاهی از جمله افرادی هستند که پیش از این با جهاددانشگاهی همکاری داشتهاند. همچنین، دانشمندانی همچون مرحوم تهرانچی، رئیس فقید دانشگاه آزاد اسلامی، سالها همکار جهاددانشگاهی بودهاند. اگر به حوزه رویشهای دانشگاهی توجه کنیم، بخش قابل توجهی از بدنه دانشجویی کشور با فعالیتهای جهاددانشگاهی در ارتباط بوده و توانستهاند توانمندیهای فردی، فرهنگی و علمی خود را ارتقا دهند.
براساس آمار و اطلاعات موجود حدود 4/2 درصد از دانشجویان کشور با جهاددانشگاهی در ارتباط رویدادی و مشارکتی قرار دارند؛ در حالی که سهم جهاددانشگاهی از بودجههای فرهنگی کل کشور کمتر از سه صدم درصد است. این آمار نشاندهنده بهرهوری بالای جهاددانشگاهی در پرورش و توسعه مهارتهای دانشجویان است. لازم به ذکر است که این درصد پوشش عمدتا مربوط به فعالیتهای فرهنگی است. در کنار این مسئله، جهاددانشگاهی در حوزههای آموزشی، پژوهشی و سازمانهای مرتبط با تجاریسازی نیز با دانشجویان در تعامل است، اما به دلیل تمرکز فعلی و در دسترس بودن اطلاعات، این آمار بر حوزه فرهنگی مبتنی است.
تأثیر این فعالیتها هرچند نیازمند سنجش دقیق و زمانبر است، اما تجربه نشان داده است که حوزه فرهنگ، حوزهای دیربازده است، به این معنا که نتایج و اثرات آن به مرور و با گذشت زمان آشکار میشود. با توجه به این امر انتظار میرود بسیاری از دانشجویانی که هماکنون با جهاد دانشگاهی در ارتباط هستند، در آینده به عنوان دانشمندان، متخصصان و صاحبنظران اثرگذار کشور رشد کرده و سهم قابل توجهی در پیشرفت علمی، فرهنگی و اجتماعی کشور ایفا کنند.
انتهای پیام