وی با بیان اینکه آیتالله واعظزاده خراسانی معتقد بودند تقریب مذاهب، مطلوبیتی ذاتی دارد و مقدمه وحدت اسلامی است، ادامه داد: وحدت امت اسلامی، که پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت در نخستین پیمان مدینه مطرح کردند، محور اصلی است. هجرت نقطه آغاز وحدت سیاسی اسلام است و وحدت، هم در بعد توحیدی و هم اجتماعی، رکن اساسی است که باید در همه فعالیتهای فرهنگی، علمی، فقهی و کلامی حاکم باشد. ایشان بر اهمیت حفظ وحدت امت در رفتار با هر هویت و مذهبی تأکید داشتند و سیره ائمه، بهویژه حضرت علی(ع)، نشانگر توجه ویژه به این اصل است.
طالبی گفت: آیتالله واعظزاده خراسانی تأکید داشتند که پیروان مذاهب اسلامی در اصول با یکدیگر اختلافی ندارند و اختلافات عمدتاً در فروع است. تقریب وسیلهای برای تحقق وحدت امت است و اصول مشترک، ملاک مسلمان بودن محسوب میشود. اختلاف در مسائل فرعی نباید معیار کفر و ایمان قرار گیرد و اجتهاد و تفکر دینی منشاء اختلافها است که امری طبیعی محسوب میشود.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی در خصوص نظر ایشان درباره ولایت و مرجعیت، تصریح کرد: آیتالله واعظزاده تأکید داشتند «حدیث ثقلین» معیار باشد نه احادیث خلافت. با وجود اختلافات تاریخی در خلافت، امروز تمرکز بر مرجعیت علمی اهلبیت اهمیت دارد. ایشان مقاله مفصلی درباره مرجعیت فقهی اهلبیت دارند و تفاوتهایی میان دیدگاه مرحوم بروجردی و امام خمینی در این زمینه وجود داشت.
وی افزود: آیتالله واعظزاده معتقد بودند چهار دیدگاه متفاوت درباره خلافت و ولایت میان علما و مردم وجود دارد: دیدگاه فقهمحور بروجردی، دیدگاه معارفمحور امام خمینی، دیدگاه عامه مردم و دیدگاه عرفا و متصوفه. ایشان تأکید داشتند که بقای چهار مذهب اهل سنت، بهواسطه ارتباط ولایی و محبت آنان به اهلبیت است و تقریباً همه فرق صوفیه، شیعه و سنی، سلسله ولایت خود را به حضرت علی(ع) میرسانند. علم ولایی که اهل طریقت باور دارند، به نظر ایشان منحصراً در اختیار اهلبیت است.
طالبی بیان کرد: آیتالله بروجردی دغدغه وحدت امت و حکومت واحد اسلامی داشتند و از نابودی خلافت عثمانی متأثر بودند. نگاه علمای گذشته، مانند میرزای شیرازی و آخوند خراسانی نسبت به خلافت و شاهان ایران، نشاندهنده احترام به نظم اسلامی و پرهیز از افراطهای امروز است.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی ادامه داد: آیتالله واعظزاده بر این باور بود که مذهب، طریق فهم دین است نه خود دین، و بسیاری از تعصبات ناشی از برداشت نادرست از مذهبی بودن است. اگر مذهب را راهی برای فهم دین بدانیم، سعهصدر و عقلانیت در مواجهه با اختلافات فرعی ایجاد میشود. در واقع، اختلاف در فروع طبیعی است و باید با نگاه تسامحآمیز پذیرفته شود.
وی افزود: آیتالله واعظزاده معتقد بودند تنها تعداد کمی از بزرگان، مانند آیتالله بروجردی، دیدگاه تقریبی داشتند و دیگران توجه چندانی به وحدت و تقریب نداشتند. وی همچنین طرحهای ایشان برای وحدت سیاسی اسلام در فصلنامه دانشکده صالح شامل سه گزینه بود: نخست، حکومت واحد اسلامی مانند صدر اسلام، هرچند تحقق آن در شرایط کنونی بعید است؛ دوم، تشکیل «اتحاد جماهیر اسلامی» با حفظ اختیارات محلی؛ و سوم، شورای رهبری یا رهبری واحد، که با تجربه جمهوری اسلامی سازگارتر است و امکان اندیشیدن به رهبری واحد جهان اسلام را نیز فراهم میکند.
طالبی تأکید کرد: آیتالله واعظزاده تقریب را راهی برای حفظ اسلام و تشیع در برابر چالشهای جهان اسلام معرفی کرده و با بررسی دیدگاههای مختلف درباره وحدت، ده طرح و نظریه را مورد تحلیل قرار دادهاند، که شامل اکتفا به مشترکات مذاهب، ادغام یا مصالحه میان مذاهب و تمرکز بر مرجعیت علمی اهلبیت بود. از میان این دیدگاهها، سه طرح نزدیک به نظر ایشان شامل نظریه ابنابیالحدید درباره محوریت حضرت علی(ع)، نظریه علامه سمنانی درباره تفکیک امامت و خلافت و دیدگاه آیتالله بروجردی درباره مرجعیت علمی بود.
رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی گفت: در بررسی تاریخ اسلام و تجربه علمای گذشته، آیتالله واعظزاده تأکید داشتند که مذهب راهی برای فهم دین است و نه خود دین و توجه به این موضوع میتواند تعصبات مذهبی را کاهش دهد. همچنین بر اهمیت آموزش و ترویج اندیشه تقریب در محافل علمی و دانشگاهی اهمیت میدادند.
وی بیان کرد: در چارچوب فرمایشات مقام معظم رهبری، راهبردی منسجم برای تحقق وحدت اسلامی مطرح است که وحدت به معنی یکی شدن مذاهب نیست؛ وحدت یک اصل اسلامی است، نه تاکتیک مقطعی. تفرقه یک بیماری مهلک است و خط قرمز اسلام توهین به عقاید و آداب دیگران است. تفرقه نتیجه توطئه دشمن است و عوامل درونی و نقش حاکمان در تثبیت تفرقه اهمیت دارد. وحدت موجب خروج از سیطره سیاسی و اقتصادی دشمن میشود و ثمرات آن شامل اقتدار، کرامت و جلوگیری از جسارت دشمن است. وحدت نیازمند مراقبت، هوشیاری و پرهیز از سوءظن است.
طالبی در پایان گفت: امیدواریم همه ما، بهویژه اساتید دانشکده، در ترویج این اندیشه که حافظ کیان دین مبین اسلام و زمینهساز اتحاد جهان اسلام است، بتوانیم گامهای مؤثر و ماندگاری برداریم.
انتهای پیام