به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، حجت‌الاسلام و المسلمین محسن الویری، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) در برنامه طلوع دانش در بیان اهمیت توجه به دانش تاریخ، با بررسی رابطه فهم قرآن و علم تاریخ، به پنج مورد از عرصه‌هایی که قرآن کریم به تاریخ توجه کرده، اشاره و توضیحاتی در باب آن‌ها ارائه کرده است.
در طبقه‌بندی یا رده‌بندی علوم، علم چند دسته می‌شود؛ مانند آن‌چه که در کتابخانه‌ها کتاب‌ها را بر این اساس کدگذاری می‌کنند. یک بحث این‌جاست که تاریخ از این منظر در چه جایگاهی قرار دارد؟ و طبعاً در فضای دانش مسلمانان که به آن طبقه‌بندی علوم می‌گفتند، چه جایی برای تاریخ در نظر گرفته‌اند؟ همه این مباحث بیشتر به مباحث فلسفه علم تاریخ مربوط می‌شود.
مسئله دیگر این است که در علوم رایج در بین مسلمانان مانند فقه و علم کلام، تاریخ چه جایگاه و ارتباطی با آن‌ها دارد؟
رابطه قرآن و تاریخ
قرآن و تاریخ داد و ستد با هم دارند، یعنی در مواردی فهم قرآن نیاز به دانش تاریخ دارد و در برابر هم جایی هست که تاریخ‌نگاری مسلمانان وابسته به دانستن قرآن است. وقتی مواجهه قرآن با تاریخ را مورد توجه قرار دهیم، با میزان اعتنا و توجه و اعتماد قرآن به تاریخ روبرو خواهیم شد.
نخستین گام، نام سوره‌های قرآن است؛ هرچند توقیفی نیست و ممکن است خود مسلمانان این نام را بر سوره ها نهاده باشند. این نشان دهنده ذهنیت‌های مخاطبان قرآن است که از مضمون آیه یک پدیده تاریخی برداشت کرده‌اند. از بین 114 سوره قرآن که هر کدام یک نام و برخی چند نام دارند، حداقل بیست سوره را داریم که نامشان به‌گونه‌ای به تاریخ گره خورده است؛ سوره‌هایی مانند آل عمران، یونس، هود، یوسف، ابراهیم، کهف، مریم، انبیاء، قصص، روم، لقمان، احزاب، سبأ، جاثیه و قریش. هر کدام دارای نام خانواده، مکان، شخصیت مثبت یا منفی هستند و در نگاه اولیه یک ششم سوره‌های قرآن دارای نامی تاریخی هستند.
گام دوم، مواردی است که قرآن مخاطبان خود را به مطالعه تاریخ فراخوانده است. مثلا حداقل دو مورد به سیر در زمین برای مطالعه تاریخ، دعوت کرده است: «قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمین» نمل/69، «قُلْ سیرُوا فِی الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الْمُکَذِّبین» انعام/61، « أَ فَلَمْ یَسیرُوا فِی الْأَرْضِ فَیَنْظُرُوا کَیْفَ کانَ عاقِبَةُ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ» یوسف/139. این دعوت قرآن به توجه به تاریخ، ذوق و علاقه به تاریخ را در مخاطب ایجاد می کند. در مواردی با مشتقات «رأی» دعوت به توجه به تاریخ می کند: «أَ لَمْ یَرَوْا کَمْ أَهْلَکْنا مِنْ قَبْلِهِمْ مِنْ قَرْنٍ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ ما لَمْ نُمَکِّنْ لَکُم» انعام/6. این پرسش توبیخی است؛ یعنی چرا نمی روید و بنگرید؟
گام سوم اهتمام قرآن به تاریخ که در مخاطب ایجاد شوق مطالعه تاریخ می کند سنت های تاریخی است که در دهه های اخیر مورد توجه اندیشمندان بخصوص شهید صدر و شهید مطهری قرار گرفته است. قرآن، مساله قانونمندی را حلقه اصلی تاریخ می داند و آن را تحویل پذیر نمی داند. اهتمام قرآن به این قانونمندی بسیار زیاد است و موارد مهمی را از جمله نزاع همیشگی حق و باطل و از بین رفتن باطل و باقی ماندن حق به عنوان قانونمندی و سنت تاریخ ذکر می کند.
گام چهارم، داده های و اطلاعات تاریخی در قرآن است. کسی که قرآن می خواند و وظیفه دارد در آن تدبر و فهم کند حجم قابل توجهی از اخبار پیشینیان و رویدادها و گزاره های تاریخی در قرآن آمده است که قسمتی از آن ها به اقوام مانند قوم لوط و هود و موسی و عیسی و اصحاب کهف، اصحاب اخدود، آل فرعون، آل هامان، آل هارون، آل ابراهیم و آل یعقوب توجه دارد. همچنین توجه به رویدادها همچون نابودی قوم سبأ یا طوفان نوح که ماهیت کاملا تاریخی دارد. یا اخبار سرزمین ها و مناطق مختلف که در قرآن آمده است.
گام پنجم، ذکر نام و سرگذشت چهره‌های نقش آفرین در تاریخ در قرآن است که مهم ترین آن ها شخص پیامبر اسلام است که برای فهم این مساله نیاز به توجه به سیره پیامبر (ص) و نقل قرآن در آن واقعه داریم.
منبع: سخن تاریخ