روش درست پژوهش درباره سيره پيامبر(ص)

به گزارش ایکنا؛ حسن انصاری، عضو هیئت علمی مدرسه مطالعات تاریخی مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون یادداشتی درباره روش پژوهش درباره سیره پیامبر(ص) به رشته تحریر درآورده که متن آن از نظر می‌گذرد؛

«با دوست و رفيق سی ساله‌ام استاد علی بهراميان که از بهترين متخصصين در حوزه تاريخ صدر اسلام و دوران‌های اموی و عباسی در ايران است، سخن از دانش تاريخ بود. هم‌نظر بوديم که اين دانش ظاهراً مظلوم‌ترين دانش در ميان ماست. هر کسی بی‌آنکه سابقه‌ای در کار تحقيق و پژوهش و آموزش درست در اين رشته داشته باشد، اين روزها مدعی کار تاريخی است.

عده‌ای صرفاً مقالات غربی را ترجمه يا تأليف-‌ترجمه می‌کنند و گمان می‌برند هر چه در اين حوزه به زبان‌های اروپایی نوشته شده قابل اعتناست. عده‌ای ديگر گمان می‌برند ما هيچ منبع قابل اعتمادی از صدر اسلام و تاريخ پيامبر(ص) و قرآن نداريم و بايد به هزار جور فرضيه خيالی و غيرخيالی درباره آن دوره تکيه کرد و از آنها راهی برای شناخت تاريخ صدر اسلام جست. آنها هم به نحوی ديگر در واقع راه را بر پژوهش تاريخی می‌بندند.

واقع اين است که ما به اندازه کافی درباره صدر اسلام و سیره پيامبر منابع و روايات قابل اعتماد داريم. شناخت خوب منابع عربی، روايات مختلف سيره، ادب عرب و شناختی درست و مستند درباره تاريخ جزيرة العرب قبل از اسلام و منابع داخلی و خارجی ديگر به شرط آنکه با شيوه‌های درست تحقيق تاريخی بازخوانی شوند، ما را به شناختی کم‌وبيش قابل اعتماد و قابل توجه از سيره رهنمون خواهند کرد.

سيره‌ای که استاد ما شادروان عباس زرياب از پيامبر اکرم(ص) نوشت، از نمونه‌های خوب در زبان فارسی است. در زبان‌های اروپایی هم کارهای روشمند در اين زمينه کم نيست. قبل از ترجمه، نوشته‌هایی که با رويکرد تجديدنظرطلبانه و شک‌گرايانه به منابع سيره، راه را بر شناختی روشمند بر اساس متون و روايات سيره می‌بندند. ما نياز داريم شناخت خود را از متون و روايات تاريخ و سيره بهبود ببخشيم.

پژوهش‌هایی که با اين فرض غيرقابل دفاع آغاز می‌کنند که ما اعتمادی به کليت تصويری که روايات سيره از پيامبر به دست می‌دهند، نداريم و تلاش می‌کنند با دست و پا کردن چند فرضيه، راهی به شناخت سيره پيدا کنند، گرچه قابل مطالعه هم باشند، اما کمترين نتيجه آن برای دانشجوی تاريخ ما در ایران اين است که بدون آنکه خودش تلاشی برای درک مجدد منابع سيره داشته باشد، از همان آغاز خود را از آن بی‌نياز ببيند و اين يعنی تقليد محض.»