تنبه و هشیاری

در دعای روز سوم ماه رمضان آمده است:

بِسمِ ‌ِاللّهِ الرَّحمنِ الرِّحیم
اللّهمّ ارْزُقنی فیهِ الذّهْنَ و التّنَبیهَ
وَ باعِدْنی فیهِ مِنَ السَّفاهَةِ و التَّمْویهِ
وَ اجْعَل لی نَصیباً مِنْ کلِّ خَیْرٍ تُنزِلُ فیهِ
بِجودِکَ یا أَجْوَدَ الأَجْوَدینَ
خدایا! روزی کن مرا در این روز هوش و خودآگاهی را
و دور بدار از نادانی و گمراهی
و قرار بده مرا بهره و فایده از هر چیزی که فرود آوردی در این روز
به بخشش خودت، ای بخشنده‌ترین بخشندگان

در این روز درخواست تنبه و هشیاری و دوری از بی‌عقلی و ظاهربینی، مقدم بر بهره‌برداری از خیراتِ سرازیر شده آمده است. گویی تا ذهنی تیز و حقیقت‌یاب نداشته باشیم که بتواند فرصت‌ها را تشخیص دهد و ما را از تزویر و تلبیس باطل در پوشش حق برهاند، نخواهیم توانست بهره‌ای از این خیرات نازل‌شده ببریم.

دیگر آنکه اگر رزق‌های گسترده این ماه که همه ساحت‌های وجودی ما (چون جسم و فکر و عقل و قلب و احساس و روح و راز و...) را در برمی‌گیرند و از سرچشمه جود و بخشش بی‌مزد او جاری شده‌اند، نصیبی برای ما نداشته باشند، نشانه ذهن تنبل و ناهشیار ماست که در بند سفاهت و بی‌خردی و ظاهربینی پدیده‌ها گرفتار آمده است.

من مرغ لاهوتی بدم دیدی که ناسوتی شدم
دامش ندیدم ناگهان در وی گرفتار آمدم
(مولانا)

یادداشت از زنده‌یاد داریوش اسماعیلی