آیا اخبار محل خفتن خود را می‌دانید؟

متن زیر بخشی از مجلس هفتم مواعظ علامه شیخ جعفر شوشتری در ماه مبارک رمضان است. این مجالس که بیش از ۱۴۰ سال پیش در کاظمین بر پا شده، در کتاب «فوائد المشاهد و نتائج المقاصد» توسط محمد بن علی اشرف طالقانی از شاگردان علامه گردآوری شده است.

بخشی از مجلس هفتم از نظرتان می‌گذرد: 

اصل ترس و خطر برای ما در گناهان دائمی است که در جلسه قبل به آنها اشاره کردیم و گفتم تو دائماً مشغول این گناهان هستی و بدان که مقدار سوء عاقبت این گناهان به میزانی است که آیه شریفه‌ به آن اشاره کرده است: «ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوأَىٰ أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ» (آیه ۱۰ سوره روم) یعنی زیادی گناهان انسان را نعوذ بالله به سمت کفر، سوق می‌دهد. بر تو و امثال تو لازم است که گناهان دائمی را ترک کنی. برخی از گناهان، در بخشی از زمان انجام می‌شوند، اما گناهان دائمی چینی نیستند، آنها به طور مستمر در حال انجام هستند. این گناهان را در هر لحظه برای تو می‌نویسند و هر گناهی که مرتکب می‌شوی یک نقطه سیاه در قلب تو باقی می‌گذارد و این نقطه فقط در حالت توبه از میان می‌رود و گرنه تمام قلب تو را در بر می‌گیرد.

مقصود ما این است که از گناهان دوری کنی تا تاریکی هلاکت بر تو چیره نشود. امر دین خود را اصلاح کنید و در اصول دین و فروع آن سهل انگاری نکنید.

«اف لکل مسلم لم یجعل له فی کل اسبوع یوما یتفقه لدینه»: اف بر مسلمانی که روزی را در هفته برای فهم دین خود قرار ندهد. لازم است که حداقل یک روز در هفته برای فراگیری مسائل دینی خود قرار دهید و تلاش کنید که مسائل دینی خود را یاد بگیرید. ترک واجبات فوری از گناهان دائمی حساب می‌شود به این معنا که برای ترک واجب فوری دائماً گناه نوشته می‌شود، تا زمانی که آن را ادا کنی یا مرگ تو را دریابد.

نوع دیگری از گناهان دائمی در قضیه اموات و استفاده از میراث آنها است: «وَتَأْكُلُونَ التُّرَاثَ أَكْلًا لَمًّا»(آیه ۱۹ سوره فجر). شخص مرده از عذاب در رنج است، اما ورثه او در نعمت هستند و آنچه از او باقی مانده استفاده می‌کنند. در روایات وارد شده است که یکی از مردان بنی نجار در عهد رسول اکرم(ص) به شهادت رسید و ایشان سخنی به این مضمون فرمودند که شهید شما به خاطر چند درهم که فلان یهودی از او می‌خواهد نگه داشته شده است، پس او را از این دین، آزاد کنید. بنابراین نسبت به ادای قرض‌های خود آگاه باشید، چراکه بر همه اشیاء مقدم است. اگر پدرت بدهکار بود اموال او را نخور و تلاش کن که کفن او از اموال پاک باشد و اضافه بر آن لباسی باشد که برخی عبادات را با آن انجام داده باشی، مثلاً لباس احرام حج باشد یا لباسی که در موقع نماز یا عبادت‌های دیگر آن را پوشیده باشی.

حقیقت این است ماه مبارک رمضان به نیمه خود نزدیک شد. نگویید که خواب در این ماه حتماً عبادت است و هر نماز ثواب هفتاد نماز را دارد، چرا که نمی‌دانم نماز ما قبول می‌شود یا نه؟ نمی‌دانم آیا در بین ما کسی هست که از گناهان دائمی خالی باشد؟ خداوندا از تو تقاضا می‌کنیم که در تمام ایام این ماه به ما نظر لطف کنی. در این ماه، بهشت، برای روزه داران طلب آمرزش می‌کند، اما می‌بینم که بدن‌های ما بر در آستانه جهنم قرار گرفته است. ماهی‌های دریا و فرشتگان برای روزه داران در این ماه استغفار می‌کنند. خدایا من از تمام اینها محرومم.

خدایا از تو می‌خواهم از آنها نباشم که رسول اکرم(ص) در حق آنها فرمود: هرکس ماه رمضان بر او بگذرد و آنچه بدان آمرزیده شود به جای نیاورد، خداوند تا ابد او را نیامرزد. تا آنجا که می‌فرماید خداوند تو را از رحمتش دور کند و جبرئیل آمین بگوید. می‌ترسم هیچ اثر نیکی از هیچ یک از اعمال ما آشکار نشود. اگر بگویی این طور نیست، دروغ گفته‌ای. ای غافل از خدا، عمر تو رو به پایان است. باید کوچ کنی و گرنه به زور تو را می‌کشانند.‌ ای غافل از خدا، چرا در بزرگی خداوند تفکر نمی‌کنی؟ می‌ترسم در همین ساعت که در این مجلس حضور داریم شیطانی باشیم. می‌ترسم مجلس ما مجلس وعظ نباشد به دو دلیل: دلیل اول آن است که: «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنْسَوْنَ أَنْفُسَكُمْ» (آیه ۴۴ سوره بقره) می‌ترسم شما را به نیکی امر کنم و خودم را فراموش کنم و دلیل دوم این است: «وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرًا مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنْسِ ۖ لَهُمْ قُلُوبٌ لَا يَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْيُنٌ لَا يُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لَا يَسْمَعُونَ بِهَا» (آیه ۱۷۹ سوره اعراف) اگر شما حقایق را در نیابید، نشنوید و نبینید، این وعظ هیچ ثمری نخواهد داشت، تا زمانی که مامور فرا برسد. آن زمان بینایی پیدا می‌کنید می‌شنوید و حقایق را درمی‌یابید و می‌گویید: «رَبِّ ارْجِعُونِ، لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحًا» (آیه ۹۹ و 100 سوره مومنون). این سخن در آن زمان هیچ فایده‌ای نخواهد داشت.

حال که اهل موعظه نیستید و وعظ دادن به شما فایده‌ای ندارد، می‌خواهم اهل موعظه‌ای دیگری پیدا کنم، کسانی که پرده از مقابل چشمان آنها کنار زده شده و شما پا جای آنها می‌گذارید. آنها کسانی هستند که از شما آگاه‌ترند و‌ چنانکه رسول اکرم(ص) شهدای بدر را چنین مورد خطاب قرار دادند: آیا وعده پروردگارتان را دیدید؟ یاران از ایشان پرسیدند: آیا با مردگان سخن می‌گویید در حالی که نمی‌شنوند؟ فرمودند آن‌ها شنواتر از شما هستند. بنابراین مردگان از شما شنواترند. اگر گوش شنوا دارید سخن آنها را بشنوید. آنها بیگانه نیستند که سخنان آنها را نشنوید؛ پدران و مادران شما هستند. بشنوید که می‌گویند: ای کسانی که بر روی زمین راه می‌روید از حال ما عبرت بگیرید. آیا به زمان رفتن فکر می‌کنید؟ ای کسانی که در نعمت هستید، آیا به احوال ما مبتلایان آگاهید؟ ای غافلان، آیا اخبار محل خفتن خود را می‌دانید؟ بیایید و منازل خود را نگاه کنید.

سخن آنها زیاد است. فرزندان شما مانند روشی که شما با پدران خود در پیش گرفتید عمل خواهند کرد و این مطالب، سخنان یک فرد شاعر یا کاهن نیست: «وَمَا هُوَ بِقَوْلِ شَاعِرٍ ۚ قَلِيلًا مَا تُؤْمِنُونَ، وَلَا بِقَوْلِ كَاهِنٍ ۚ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ» (آیه ۴۱ و ۴۲ سوره حاقه).

اگر این مجلس، مجلس وعظ است، اثر موعظه کجاست؟ به خدا قسم بیشتر شما خود را فریب می‌دهید. خود را استهزا نکنید، غافل نباشید، چرا که چشم به صورت ناگهانی به عالم دیگر باز می‌شود و در آن جهان جز ایمان و تقوا از انسان چیزی پذیرفته نمی‌شود. بیدار شوید و غفلت را از خود دور سازید این ماه مبارک را غنیمت بشمارید. قرآن را به قلب‌های خود دعوت کنید و قلب خود را مکانی برای شیطان قرار ندهید. آگاه شوید و توبه کنید تا قلب شما، پاک شود. توبه کنید گفتن صرف استغفرالله و اتوب الیه با زبان فایده‌ای ندارد. برای دیدار رحمت الهی عزم جدی داشته باشید. عملی انجام ندهید که با آن رحمت واسعه خداوند را از خود دور سازید.

ترجمه و تنظیم: کامله بوعذار خبرنگار ایکنا خوزستان