وی ادامه داد: با توجه به این تعاریف نتیجه می‌گیریم که چرایی انجام عمل انسان‌ها در نیات آن‌ها نهفته است. البته باید توجه داشت که نیت بر سه گونه قبیح، حسن و أحسن دسته‌بندی می‌شود. نیت قبیح آن است که انسان، اعمال و رفتار خود را صرفاً به قصد جلب سود و دفع زیان دنیوی انجام دهد. اما گاه انسان، اعمال عبادی‌اش را انجام می‌دهد تا اجر الهی و پاداش اخروی را نصیب خود کند و مثلاً با این نیت در مراسم مذهبی شرکت می‌کند تا بر درجات خود در عالم پس از مرگ بیفزاید یا از ترس گرفتار شدن در آتش دوزخ، از معصیت دوری می‌کند. لذا رسیدن به پاداش و رهایی از مجازات و عقوبت اخروی، نیتی است که به آن نیت «حَسَن» می‌گویند.
انصاری در خصوص نیت احسن، بیان کرد: نیت «أحسن» از نیت حسن بسیار فراتر است و رضای الهی را بی هیچ چشم‌داشت دیگری طلب می‌کند. مستحضر هستید که انسان برای کامیابی در هر کاری نیازمند دو عامل درونی و بیرونی است. عامل درونی، انگیزه والاست که انسان را به حرکت وا می‌دارد و عامل بیرونی هدف شناخته و روشنی است که انگیزه و توان انسان به سوی آن جهت داده می‌شود.
صاحب تفسیر مشکاة بیان کرد: انگیزه امری احساسی، عاطفی و هیجانی است. درمقابل، هدف‌گذاری امری شناختی و عقلانی است. بنابراین در انجام هر عمل، دو نیروی عقل و عاطفه دست به دست هم می‌دهند تا آدمی را به مراد و مطلوب خویش برسانند. باید توجه داشت که اگر یکی از این دو عامل وجود نداشته باشد، انسان از رسیدن به موفقیت بازمی‌ماند. چنانچه کسی انگیزه‌ای عمیق داشته باشد، اما هدف درستی پیش رویش نباشد، استعداد، قوت و توانمندی‌اش هرز می‌رود و نیرو و انگیزه‌اش سرگردان رها می‌شود که در چنین شرایطی هم خود او آسیب می‌بیند و هم به جامعه ضرر می‌رساند. درمقابل، اگر انسان هدفی دقیق و مشخص در زندگی داشته باشد، اما انگیزه‌ای برای حرکت به سوی آن در دلش نباشد، باز هم موفق نیست و به شاهد مقصود دست نمی‌یابد.
وی گفت: امام علی(ع) در این باره می‌فرماید: «وَ لِکُلِ أَمْرٍ عَاقِبَۀٌ؛ فرزندم، برای هر امر، عاقبت و پایانی وجود دارد.» واژه «عَقَب» به‌معنای پشت و دنباله است و واژه «عاقبه» نیز به‌معنای انتهای کار است. که در این حدیث باز هم امام، مخاطبان را به عاقبت‌نگری دعوت می‌فرماید و این صفت را می‌ستاید. انسان مورد تأیید امام‌علی(ع) کسی است که قبل از اینکه پا به هر کاری بنهد، ابتدا عاقبت آن را می‌سنجد.
انصاری در پایان گفت: هنگامی‌که آدمی پایان کار خود را در نظر می‌گیرد انگیزه پیدا می‌کند. حافظ در این باره در غزل ۲۵۵ خود سروده است: در بیابان گر بشوق کعبه خواهی زد قدم/ سرزنش‌ها گر کند خار مغیلان غم مخور ضمناً عاقبت‌نگری، انسان را دلیر می‌کند و او را از ترس و توهم نجات می‌دهد. کسی که شوق پایان راه در دلش برانگیخته شده است، از موانع راه و تاریکی شب نمی‌هراسد. درمقابل، آن کسی که هیچ درکی از پایان کار ندارد، هیچ شوقی هم در دلش نیست و به‌محض برخورد با اولین مانع، رنگ می‌بازد و درمی‌ماند.
انتهای پیام