زنده‌یاد استاد فرشچیان، هنرمندی خداآموز بود

به گزارش ایکنا از اصفهان، آیین بزرگداشت استاد معظم نگارگری ایران، زنده‌یاد محمود فرشچیان، امروز، 28 مردادماه در مدرسه امام صادق(ع) اصفهان برگزار شد.

در این مراسم محمود شالویی، رئیس انجمن مفاخر ایران اظهار کرد: قطعاً تاریخ معاصر ما چنین هنرمند فرزانه، فرهیخته و پرفضیلتی را کمتر در ذهن خود دارد. درباره ویژگی‌های او هر چه بگوییم، کم است؛ به یقین فرشچیان نه‌تنها به هنر، بلکه به اخلاق، ایمان و عمل راسخ، تقوا و فضیلت و ویژ‌گی‌های خدادادی شناخته می‌شود.

وی افزود: چه بسیارند کسانی که در مکتب و مکتب‌خانه درس می‌خوانند و مدارج عالیه را طی می‌کنند، ولی محمود فرشچیان نمی‌شوند؛ چرا که لطف خداوند در کنار تلاش‌های او این‌چنین به ثمر نشسته و این خود قاعده‌ای‌ست. کسانی که تلاش و کوشش می‌کنند، موفقیتشان فقط حاصل تلاش خودشان نیست، بلکه توفیق باید از طرف خداوند صادر شود. 

رئیس انجمن مفاخر ایران بیان کرد: فقط آموزه‌های میرزا آقا امامی که از نوابغ بود و استادی چون عیسی بهادری، فرشچیان را به اینجا نرساند. اگرچه تأثیر آن‌ها را نباید ناچیز شمرد، ولی عقل فرشچیان پیش از آنان راه می‌رفت؛ زیرا او قبل از آموزش‌دیدن یا خودآموزی فنون هنری، خداآموز شده بود و چنین نقشی او را به جایی رسانده بود که امروز در فراقش دل‌ها می‌سوزد.

در ادامه خسرو احتشامی، شاعر اصفهانی اظهار کرد: استاد فرشچیان در شکستن معیارها و مفاهیم هنر مینیاتور در طبیعت و ناتورالیسم گرفتار نمی‌شود، بلکه به فراسوی طبیعت می‌رود. او قصه آدمی، زندگی، خوبی‌ها و بدی‌ها، نامرادی و مرادها را در هاله‌ای از خیال برتر نقش می‌زد. استاد فرشچیان در تابلوهای خود، غیر از تابلوهای آیینی، انسان‌هایی را وارد میدان پروسعت نگارگری می‌کند که هویت و حضوری مستقل و پرمعنا داشته باشند.

وی تصریح کرد: واقع‌بینی، نگرش نو و حرکت تازه در ترکیب نور و رنگ باعث شد این استاد هنرمند در مکتب نوین نگارگری پیشگام باشد، چنانکه می‌توان دنیای امپرسیونیسم را در فوران نور و رنگ مشاهده کرد و پهنه‌ای شگرف را پشت رنگ‌ها خفته دید. استاد فرشچیان چگونه زیستن، چگونه دیدن و چگونه آرمانی‌شدن را مطرح می‌کند. او مانند نیچه به ابرانسان می‌اندیشید و در فضای سوررئالیسم، حقایق را مانند مولانا پنهان می‌کند؛ زیرا فرشچیان نیز بر عرفان اشراف دارد و جهان پهناور مولانا را که ازل و ابد را پیوند می‌زند، به‌خوبی شناخته است.

به گفته این شاعر اصفهانی استاد فرشچیان در قاب‌های آسمانی و پرخمسه ویژه خود، زمین و زمینیان را از یاد نمی‌برد. اکثر تابلوهای استاد با ما سخن می‌گویند، گویی حافظ شیرازی در تابلوها نقش می‌زند. فرشچیان هویت و حیثیت هنر و فرهنگ ایران امروز و فرداست.

همچنین در ادامه حسام‌الدین سراج درباره هنر نگارگری زنده‌یاد محمود فرشچیان اظهار کرد: استاد فرشچیان میان هنر سنتی و مدرن که به گفته بسیاری قابل پیوند نیست، پیوند ایجاد کرد و تنها یک انسان با صفا و خوش باطن می‌تواند چنین کند. آثار فرشچیان در نگارگری سنتی ریشه دارد، ولی از امروز سخن می‌گوید؛ به راستی که او فرزند زمانه خویش بود.

در ادامه این نشست، محمدعلی رجبی دواری اظهار کرد: 57 سال به‌طور مستقیم و غیرمستقیم شاگرد استاد فرشچیان بودم و تا آخرین روزهایی که در قید حیات بودند، همیشه از حضور این استاد بهره می‌بردم. این استاد نگارگری در حق فرهنگ و هنر ایران کار بزرگی انجام داده است، از جمله در دوران طاغوت پهلوی، کسانی که تحت تأثیر هنر غرب قرار گرفته بودند، چنان به تحقیر هنر ایرانی می‌پرداختند که هنر نگارگری که یکی از شاخص‌های تمدنی ماست، اجازه ورود به دانشگاه را نیافت.

وی افزود: بعد از انقلاب توانستیم از ایشان دعوت کنیم تا در دانشگاه کارگاه‌هایی برگزار کنند. خود آستین بالا می‌زد و هر مشکلی که پیش می‌آمد، برای حل آن تلاش می‌کرد؛ همچنین کپی مجموعه‌ای از نامه‌هایی که در اوایل انقلاب به مسئولان گوناگون نوشته بود را به من داد تا، به‌عنوان مدرک داشته باشم. او در این نامه‌ها نوشته بود که دانشگاهی برای هنرهای اسلامی ایرانی بسازند و اجازه ندهند که از محیط‌های علمی دانشگاه دور باشد.

این شاگرد استاد محمود فرشچیان بیان کرد: در نهایت موفق شدیم که هنر نگارگری ایرانی اسلامی را ابتدا در شهرستان کاشان و بعد در دیگر دانشگاه‌ها وارد کنیم. امروز دانشگاه استاد فرشچیان به همت آقای ولایتی و شهید طهرانچی راه‌اندازی شده است؛ ولی کار بزرگ استاد فرشچیان پاسخگویی عملی به کسانی‌ است که هنر کشور خودمان را تحقیر می‌کردند.

وی گفت: استاد فرشچیان با استفاده از تمامی موازین هنر ما، بیانی نو در عرصه هنر ارائه داد که نه‌تنها از درون فرهنگ ایرانی بلکه زبان همه مردم عالم، به‌ویژه ستم‌دیدگان بود. تابلوهای فرشچیان از نظر اجتماعی، عرفانی و ادبی و عاطفی قابل بررسی است. تا جایی که یونسکو در چاپ کتابی به همه زبان‌های دنیا، فرشچیان را هنرمندی بشری معرفی کرده است که باعث افتخار ما ایرانیان است.

زهرا سادات مرتضوی