خطرناک‌ترین پیامدهای دنیاگرایی

حجت‌الاسلام والمسلمین عیسی عیسی‌زاده، عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم، در بخش سوم یادداشتی که با عنوان «جامعه منتظر و چالش‌های پیش‌رو» در اختیار ایکنای قم قرار داده است، نوشت:

 

از عوامل بسیار مهمی که در فراهم شدن زمینه ظهور مهدی موعود(عج) نقش تعیین‌کننده‌ای دارد ارتقای شناخت نسبت به آسیب‌هایی است که جامعه منتظر را از اهداف و آرمان‌های بلندش دور کرده و سبب نابودی سلامت معنوی آنان و تاخیر در ظهور موعود خواهد شد.

 

در پژوهش پیش‌رو تلاش شده است تا با بهره‌گیری از منابع غنی اسلام، ابعاد گوناگون یکی از مهمترین چالش‌ها و آسیب‌های پیش‌روی جامعه منتظر، مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

 

 

اميرمؤمنان علی(ع) در اين باره از پيامبر خدا(ص) نقل كرده است که فرمود : «در شب معراج ،خداي متعال فرمود اي احمد، اگر بنده‌ای نماز اهل آسمان و زمين را بخواند و روزه اهل آسمان و زمين را بگيرد، مانند ملائكه طعام نخورد و جامه عابدان را بپوشد، ولی در قلب او درهایی از دوستی دنيا باز شود، با من در منزلم مجاورت نمی‌‌كند و محبت خود را از قلب او بيرون می‌رانم و قلبش را تاريک می‌كنم تا مرا فراموش كند و شيرينی محبت خود را به او نمی‌چشانم» (ديلمی ١٤١٢ ،ج ١: ٢٠)

 

 

امیر مومنان علی(ع) در اين پيامد دنيادوستی و دنیاگرایی می‌فرمايد: «اف بر شما اي مردم، از خطاب و توبيخ برشما خسته شدم آيا در عوض زندگانی هميشگی به زندگی ناپايدار دنيا خوشنود هستيد و به جای عزت، تن به ذلت و خواری داده‌ايد؟ »(خوئی ١٤٠0 ج٤: ٧٠)

 

 

رسول خدا(ص) در این باره فرمود : «حُبُّ الدُّنیا رَأس کَلِّ خَطِیئَةٍ؛ دوستی دنیا منشاء تمام گناهان است.» (ابن ابی فراس١٤١٠، ج362:2 ).

 

امام خمینی(ره) در توضیح این حدیث فرمودند: «بس است براى انسان بيدار، همين حديث شريف و كفايت مى‏كند براى اين خطيئه بزرگ مهلک، همين كه سرچشمه تمام خطاها و ريشه و پايه جميع مفاسد است. با قدرى تأمل معلوم شود كه تقريبا تمام مفاسد اخلاقى و اعمالى از ثمرات اين شجره خبيثه است. هيچ دين و مذهب باطلى تأسيس در عالم نشده و هيچ فسادى در دنيا رخ نداده مگر به واسطه اين موبقه عظيمه- قتل و غارت و ظلم و تعدى، نتايج اين خطيئه است، فجور و فحشاء و دزدى و ساير فجايع زاييده اين جرثومه فساد است. انسان داراى اين حب از جميع فضائل معنويه بر كنار است: شجاعت، عفت، سخاوت، عدالت كه مبدأ تمام فضائل نفسانيه است، با حب دنيا جمع نمى‏شود. معارف الهيه، توحيد در اسماء و صفات و افعال و ذات، و حق جويى و حق‌بينى با حب دنيا متضادند، طمأنينه نفس و سكونت خاطر و استراحت قلب، كه روح سعادت دو دنيا است، با حبّ دنيا مجتمع نشود. غناى قلب و بزرگوارى و عزت نفس و حريت و آزاد مردى از لوازم بى‌اعتنايى به دنيا است، چنانچه فقر و ذلت و طمع و حرص و رقيت و چاپلوسى از لوازم حب دنيا است. عطوفت، رحمت، مواصلت، مودت، محبت، با حب دنيا مخالفند. بغض ، كينه ، جور ، قطع رحم ، نفاق و ديگر اخلاق فاسده از وليده‏هاى اين امّ‏‌الأمراض‏ است.» (موسوی خمینی،1388 ،ص49)

 

 

امير مومنان علی(ع) درباره اين پيامد دنياطلبی می‌فرمايد:«كسی كه دوستی دنيا را پيشه خود سازد خاطرش را پر از اندوه می‌كند كه آن اندوه‌ها دل او را از اضطراب و نگرانی انباشته می‌كند.»(نهج‌البلاغه، حكمت ٣٣).

 

 

امام صادق(ع) در اين باره مي فرمايد: «مَن تَعَلَّقَ قَلبُهُ بالدُّنیا، تَعَلَّقَ قَلبُهُ بِثَلاثِ خِصالٍ: هَمٌّ لایُفنی، و أَملٌ لایُدرَکُ، و رِجاءٌ لا یُنالُ» (مجلسی ١٤٠٢ ج ٧٣ :٢٤) ؛« كسی كه دلش به دنيا تعلق داشته باشد قلبش به سه چيز تعلق پيدا كند، اندوهی بی‌پايان، آرزويی كه به آن نرسد و اميدی كه بدان نايل نشود.»

 

 

امير مومنان علی(ع)  در این باره می‌فرمايد:«فَارفِضِ الدُّنیا فَاِنَّ حُبَّ الدُّنیا یُعمی و یُصِمّ و یُبکِمُ و یُذِلُّ الرِّقابَ؛  پس دنيا را رها كن زيرا دنيا دوستي انسان را كور و كر و لال و ذليل می‌كند.» (مجلسی 1402 ج ٧٣ :٧٥).

 

 

اميرمومنان علی(ع)  در این باره می‌فرمايد:«حُبُّ الدُّنْيا يُفْسِدُ الْعَقْلَ وَ يُصِمُّ الْقَلْبَ عَنْ سَماعِ الْحِكْمَةِوَ يوجِبُ اَليمَ الْعِقابِ؛  دوستی دنيا عقل را فاسد و دل را از شنيدن حكمت ناشنوا می‌كند و عذاب دردناک می‌آورد.»(تمیمی، 1410: (65)).

 

 

امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) در اين باره نقل كرده است که حضرت فرمود: «مَن لَم یَتَغَیَّر بِعَزاءِ‌اللهِ تَعَطَّعَت نَفسَهُ حَسراتٍ علی الدُّنیا؛ كسي كه صبر نكند و خود را راضي ننمايد به مقداري كه خداوند او را از مال دنيا روزی كرده است نفس او دچار حسرت‌ها می‌گردد.» (كليني ١٤٠٧، ج٢: ٣١٥).

 

از امام صادق (ع) درباره اين آيه سوال شد«وَقَالَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا لَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَتَبَرَّأَ مِنْهُمْ كَمَا تَبَرَّءُوا مِنَّا كَذَٰلِكَ يُرِيهِمُ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ حَسَرَاتٍ عَلَيْهِمْ وَمَا هُم بِخَارِجِينَ مِنَ النَّارِ؛  خداوند در روز قيامت نتيجه اعمال آنها را نشان می‌دهد درحاليكه همراه آن دچار حسرت‌ها هستند.» (سوره بقره/ آیه ۱۶۷).

 

فرمود: «اين آيه درمورد کسی است كه مال خود را ترک كند و از دنيا برود و در اثر بخلی که دارد آن را در اطاعت خداوند مصرف نكند و اين مال را ديگری صاحب شود و اين مال را در اطاعت خدا بكار برد يا در معصيت او، به هرحال، صاحب مال در روز قيامت دچار حسرت و ندامت ميی‌گردد»(نوري، 1412 ج ٢ :٦٤٦).

 

امیرمؤمنان علی(ع) نیز در این باره فرمود: «مَن کانَتِ الدُّنیا هِمُّتُهُ اِشتَدَّت حَسرَتُهُ عِندَ فِراقِها؛ با کسی که تمام همتش دنیا باشد، ‌هنگام جدایی از آن، حسرت و اندوهش بیشتر خواهد بود» (مجلسی، 1403،‌ ج 71: ۱۸۱).

 

 

امير مؤمنان علی(ع) در اين باره فرمودند: «إِنَّ الدُّنْيَا لَمَفْسَدَةُ الدِّينِ و مَسْلَبَةُ الْيَقِينِ؛ دنياپرستی دين انسان را بر باد می‌دهد و ايمان و يقين را از او می‌گيرد» (تميمي ،(229:1410 ).

 

 

يكي از پيامدهای خطرناک دنياگرايی‌ و دلبستگی به مظاهر دنيا، انكار عالم آخرت است، مرحوم علامه طباطبايي در ذیل آيه «إِنَّ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَيَاةِ الدُّنْيَا»(سوره يونس/ آیه ۷). درباره اين پيامد فرموده است: «وقتی جهان‌بينی یک انسان به گونه‌ای باشد كه تمام هم و غم او معطوف به زندگی مادی دنيا شود، تلاشش برای بقای صرف همين زندگی دنيا می‌شود و به داشتن آن راضی شده، دلش به آرامشی كاذب، آرامش می‌یابد و ديگر به طلب آخرت بر نمی‌انگيزد و منكر لقاي خداوند يعنی زندگی اُخروی می‌شود»(طباطبايي١٤١٧، ج ١٠ : ١٤).

 

 

يكي از پيامدهای دنیاگرایی و برتری دادن دنيا بر آخرت، گرفتار شدن به جهنم است:(سوره یونس/آیات 7و8؛سوره هود/آیات 15و16؛ سوره اسراء/آیه18؛ سوره نازعات/آیات37-39؛سوره فجر/آیات17و20و22و23).