آینده تمدن اسلامی از مسیر حکمرانی و فقه علوی می‌گذرد

به گزارش ایکنا از اصفهان، حجت‌الاسلام والمسلمین فرهاد عباسی، معاون پژوهشی حوزه‌های علمیه کشور در آیین اختتامیه چهارمین کنگره «نهج‌البلاغه؛ راه نجات» با عنوان «نهج‌البلاغه و حکمرانی علوی» که امروز، ۲۱ آبان‌ماه در سالن همایش‌های بین‌المللی اصفهان در حال برگزاری است،‌ اظهار کرد: فقه در دنیای امروز فقط پاسخگوی احکام فردی نیست، بلکه علمی برای تدبیر و اداره جامعه است. فقیه معاصر نه فقط عالم به احکام شرعی، بلکه مهندس اجتماعی و سیاست‌مداری بر پایه موازین شریعت است.

وی ادامه داد: برگزاری این کنگره پاسخی به نیاز امروز جامعه ایران و جهان اسلام برای دستیابی به مدل‌های دینی حکمرانی است و تحقق آن یکی از مطالبات رهبر معظم انقلاب در مسیر تمدن‌سازی اسلامی به‌شمار می‌رود.

معاون پژوهشی حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به تحولات فقه در عصر حاضر گفت: فقه جدید از حاشیه‌نشینی در زندگی فردی خارج و به عرصه اجتماعی و حکومتی وارد شده است. امروز فقه در حال تبدیل‌شدن به دانشی است که توانایی طراحی نظام‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را دارد.

وی تصریح کرد: پنج تفاوت اساسی فقه تمدن‌ساز با فقه سنتی عبارت است از اجتماعی‌تر شدن، گسترش دامنه موضوعات و مسائل، توسعه روش استنباط، تغییر اهداف و غایات فقه و تحول نگاه به منابع استنباط. فقه نوین در کنار قرآن، سنت، اجماع و عقل، از علوم انسانی، جامعه‌شناسی و روان‌شناسی نیز برای شناخت دقیق‌تر رفتار انسان بهره می‌گیرد.

عباسی افزود: فقه جدید وارد موضوعاتی مانند سیاست‌گذاری‌های کلان، محیط زیست و روابط بین‌الملل شده است؛ برای نمونه، در فقه سنتی موضوع طهارت و نجاست آب مطرح بود؛ اما امروز فقه اجتماعی درباره مسئولیت حکومت در حفظ منابع طبیعی و محیط زیست برای نسل‌های آینده سخن می‌گوید.

وی در تشریح تفاوت «حکمرانی» و «حکومت» تأکید کرد: حکومت صرفاً ساختار اداره کشور و حکمرانی، محتوای اداره و کیفیت ارتباط میان حاکم و مردم است. ممکن است حکومتی مشروع باشد، ولی اگر حکمرانی آن بر عدالت، شفافیت و پاسخ‌گویی استوار نباشد، مشروعیت آسیب می‌بیند.

معاون پژوهشی حوزه‌های علمیه کشور با اشاره به مدل حکمرانی امام علی(ع) ادامه داد: برخی به‌دلیل کوتاهی دوران حکومت علوی، آن را صرفاً تجربه‌ای تاریخی می‌دانند؛ اما واقعیت آن است که حضرت علی(ع) از اصول ثابت و قابل تعمیم در اداره جامعه بهره می‌برد که فراتر از زمان و مکان است و می‌تواند مبنای مدل حکمرانی اسلامی در عصر حاضر قرار گیرد.

وی در خصوص بخشی از مؤلفه‌های فقهی حکمرانی علوی بیان کرد: احکام اجتماعی اسلام بر احکام فردی، قاعده لاضرر، امر به معروف و نهی از منکر به‌مثابه اصول حکومتی، توسعه مفهوم اجتهاد در چارچوب شریعت و تطبیق احکام ثانویه در شرایط خاص، از جمله مهم‌ترین مؤلفه‌های فقهی در حکمرانی علوی است.

عباسی گفت: به برکت انقلاب اسلامی، امروز این شهامت را داریم که فقه را نه‌تنها در حوزه فتوا، بلکه در عرصه حکمرانی و اداره جامعه به‌کار گیریم؛ چرا که آینده تمدن اسلامی در گرو تحقق حکمرانی مبتنی بر فقه علوی است.