در عصری که ترجیح جوانان به فضای دیجیتال بیشتر است تا مطالعه کتاب، سوال اساسی این است که آیا می‌توان راهکاری را برای جوانان ارائه داد، تا جذب کتاب و کتابخوانی شوند؟
قدم نخست، هم‌صحبتی و همراهی صمیمانه با خود جوانان است. باید ایده‌هایشان را شنید، خواسته‌هایشان را فهمید و نقش اصلی را برای ارتقای فرهنگ مطالعه به خود آن‌ها سپرد.
جوان زیبایی را دوست دارد و وقتی زیبایی را ببیند، خود به دنبالش می‌آید و اصل مهم این است که عشق را باید با عشق منتقل کرد، نه با امر و نهی.
از این‌رو برای رسیدن به درک این مطلب خبرنگار ایکنا از گلستان با فرشته طبرسا، استاد دانشگاه و کارشناس کتابخانه و مرکز نشر دانشگاه گلستان به گفت‌وگو پرداخته است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم.
ابتدا هفته کتاب و کتابخوانی و کتابدار رو تبریک عرض می‌کنم و خوشحالم که بدین مناسبت فرصتی برای گفت‌وگو درباره پیوند عمیق کتاب و معنویت فراهم شده است. به نظر بنده ریشه پاسخ به این پرسش را می توان در مفاهیم آیاتی از سوره بقره جست و جو کرد، آنجا که خداوند اسمای الهی را به حضرت آدم آموخت و سرشت انسان با علم، آموختن و معنا پیوند خورد. این ارتباط در طول تاریخ عمیق‌تر شد تا به زمان رسالت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله)رسید، زمانی که آیات سوره علق و کتاب قرآن بر ایشان نازل شد. ارتباط من با کتاب از نوجوانی آغاز شد؛ آن هنگام براساس آموزه‌های دینی دریافتم که در مسیر خداشناسی، نقطه آغاز خودشناسی است و کتاب از پاک‌ترین و عمیق‌ترین مسیرهای «مواجهه انسان با خویشتن» و سپس «مواجهه با خدا» به شمار می آید. کتاب پنجره‌ای رو به جهان درونی انسان است؛ جهانی سرشار از حقیقت، معنا و آرامش. پس از ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی و تجربه عملی در کتابخانه دانشگاه و حرفه کتابداری، دریافتم که کتاب‌ها آینه هایی برای تأمل در خویشتن و کشف مسیر زندگی‌اند و هر فرد بسته به روحیات، افکار، و باورهای خود، این مسیر را طی می کند. مهم این است کتاب خوب را بیابیم و با آن همنشین شویم.
اگر بخواهم تجربه این سال‌ها رو خلاصه کنم، باید بگویم کتاب، یک همنشین زنده است؛ هم نشینی بی‌قضاوت، بدون عجله، و بی توقعِ متقابل، که انسان را به عمق وجودش می‌برد. همراهی با کتاب، نوعی سیر و سلوک آرام و بی‌صداست که هر بار انسان را روشن‌تر بازمی‌گرداند و او را از سطح روزمرگی به عمق تفکر هدایت کند. کتاب چراغی است که با نور دانش، راه دل را روشن می‌سازد.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال 1395 فرمودند که سلامت جسمی، سلامت معنوی و سلامت فکری برای جوانان ضروری است و کتابخوانی برای سلامت فکری اهمیت ویژه دارد. مطالعه، زمانی که با نیت پاک و استمرار همراه باشد، به‌ویژه مطالعه متون اخلاقی و معنوی، نوعی «ورزش روح» است. مطالعه و خواندن، ذهن را منظم و قلب را آرام می‌کند و انسان را نسبت به رفتارهای خود آگاه‌تر می‌سازد. کتاب‌ها بسیاری مواقع نقش یک استاد خاموش را دارند که ما را به سوی نیکی، انصاف و سنجیدگی سوق می‌دهند و کمک می‌کنند خطاهای درونی خود را ببینیم و مسیر اصلاح را آغاز کنیم. وقتی فردی سال‌ها با «گلستان سعدی» یا «مثنوی» یا حتی رمانی عمیق مانند «بینوایان» همنشین باشد، آرام آرام نگاهش، رفتارش، و سخنش تغیر می کند و فضایل اخلاقی در او تقویت می‌شود. در تجربه زیسته من نیز مطالعه زندگی‌نامه دانشمندان شهید و روایت های خانواده های شهدا، تأثیری تا عمق جانم گذاشته است. مطالعه حقیقی، «خودسازی بدون اجبار» است.
مهم‌ترین خلأ، نبود «عادت مطالعه» از دوران کودکی و کم‌رنگ بودن فرهنگ کتابخوانی در خانواده‌هاست. در عصر حاضر، با گسترش فناوری‌های دیجیتال، خلأ دیگری نیز پدید آمده و آن، نبود سکوت و تأمل است. امروز همه ما در اقیانوسی از اطلاعات شناوریم، اما کمتر پیش می آید که با یک متن خلوت کنیم. سرعت سرسام آور تبادل انواع محتوا در شبکه های اجتماعی، فرصت «درنگ، تعمل و غور» و مطالعه عمیق را از بسیاری افراد گرفته است. در بلندمدت، این وضعیت رشد فکری، قدرت تحلیل و گفت‌وگوپذیری جامعه را کاهش می دهد و به سطحی‌نگری و رفتارهای احساسی می انجامد. پیامد آن، جامعه‌ای شکل می گیرد که حرف زیاد می‌زند، اما حرف حساب کم دارد. دلش می‌خواهد بهتر باشد، اما ابزار بهترشدن را گم کرده است.
خلاصه آن‌که، ما کتاب نمی‌خوانیم چون حوصله نداریم، و حوصله نداریم چون کتاب نمی‌خوانیم. این چرخه، یکی از خطرناک‌ترین آسیب فرهنگی امروز است.
الگو بودن والدین و معلمان در مطالعه مستمر تأثیر عمیقی بر نسل جوان دارد. در کنار این‌ها، ایجاد فضاهای جذاب و دوستانه در کتابخانه‌ها (نور مناسب، محیط دلنشین، چای، بوی قهوه، نشست‌های صمیمی پیرامون کتاب) می‌تواند دل جوانان را به سمت مطالعه بکشد. استفاده از زبان ساده و داستانی در معرفی متون معنوی و قرآنی، بهره گیری از هنر و معرفی برنامه های مفید صدا و سیما، مانند «هدهد سفید» و آثار مرتبط با کودک و نوجوان، مسابقات کتاب محور تأثیرگذار است. به کارگیری فناوری‌های نو، مانند اپلیکیشن‌های قرآنی، پادکست‌های موضوعی، و برگزاری حلقه‌های گفتگوی معرفتی و قصه‌گویی، می‌تواند اشتیاق مطالعه را افزایش دهد. بهترین تبلیغ مطالعه، حال خوب ماست. از تکه‌های کوچک و شیرین شروع کنیم: مزه بدهیم، نه حجم، مطالعه یک آیه در روز که با یک داستان کوتاه یا یک بیت از مولانا همراه شده است.
به یاد داشته باشیم، کسی که با کتاب زندگی کند، هرگز از مسیر حقیقت دور نمی‌شود. کتاب را همچون دوستی مهربان در زندگی حفظ کنیم؛ دوستی که هیچ‌گاه ما را تنها نمی‌گذارد. خواندن روزی چند دقیقه کافی است تا ذهنی روشن تر و دلی آرام تر داشته باشیم؛ همین لحظات کوچک، آینده‌ای بزرگ می‌سازند. از قرائت قرآن غافل نشویم.کتاب ما را به معجزه‌ای که درون‌مان نهفته است، پیوند می‌دهد. هفته‌ی کتاب، هفته‌ی بازگشت به خود اصیل‌مان و ریشه‌های روشن وجودمان.
انتهای پیام