یلدا در کشورهای فارسیزبان همچون ایران، افغانستان، تاجیکستان، پاکستان و حتی در ترکیه وجود دارد و این آیین باستانی در آنها اجرا میشود. اما نگاه اسلام به آیینها و سنتها به دو گونه است؛ یا سنتهای جاهلی و غیرانسانی بوده و یا آیینهایی بوده که با روح الهی و فرهنگ انسانی تطابق داشته است. اولین مورد را اسلام رد کرده و دومین مورد را تأیید و بر آن تأکید کرده است.
هرچند آیینهایی مانند شب یلدا از دیدگاه اسلام در زمره اعمال مباح قرار میگیرند و انسانها از اجرای آن نهی نشدهاند، اما در مقابل، آیینهایی نیز وجود دارد که اسلام خود آنها را ایجاد کرده و بر انجامشان تأکید داشته است.
درباره احکام ناپسند و سنتهای نادرست نیز اسلام روش اصلاحی را مدنظر قرار داده است؛ بهعنوان نمونه، زندهبهگور کردن دختران، قتل و غارت از رفتارهای ضد اخلاقی بوده که اسلام آنها را مردود شمرده و اصلاح کرده است.
میتوان موضوع یلدا را با قاعده عقلی نیز مورد بررسی قرار داد. در کلام اسلامی، عقل انسان میتواند تشخیص دهد چه کاری خوب و چه کاری بد است، مشروط بر آنکه عقل سلیم حاکم باشد نه عقل شهوتپرست و غیرمعقول.
عقل انسان پیامبر درونی انسان است و هیچ عقل سالمی از کشت و کشتار استقبال نمیکند. همه انسانها نیز پذیرفتهاند که سلامکردن، رفتوآمد و محبتورزی به دیگران امری پسندیده است؛ بنابراین بر اساس قاعده عقلی، شب یلدا موضوعی مبارک و مورد تأیید اسلام به شمار میآید.
یکی از مهمترین شاخصههای شب یلدا، دورهمی، همنشینی، مهربانی و صله رحم است؛ اموری که در چارچوب ایمان، تقوا و عمل صالح قرار میگیرند و انسانها میتوانند از فرصت طولانی این شب برای باهمبودن، حافظخوانی و شاهنامهخوانی بهره ببرند؛ کتابهایی که خود سرشار از حکمت و اخلاق الهی هستند.
شادمانی از دیگر مؤلفههای مهم شب یلداست. امام صادق(ع) فرمودهاند: در غمهای ما غمگین و در شادیهای ما شاد باشید. همچنین در این شب باید به فکر دیگران نیز بود که این همان انفاق و کمک به نیازمندان است که اسلام بر آن تأکید فراوان دارد.
صله رحم، گفتوگو، خانهآرایی، پوشیدن لباسهای نو و تمیز، حافظخوانی، شادمانی و دیگر جلوههای مثبت شب یلدا، اموری هستند که عقل انسان آنها را میپذیرد و وقتی عقل آنها را تأیید کند، اسلام نیز با آنها مخالفتی ندارد.
زمانی که اجرای این سنت به اسراف منجر شود و برای برگزاری شب یلدا چندین نوع میوه و تنقلات فراهم شده و دورهمیهای پرهزینه و تجملگرایانه شکل بگیرد، قطعاً از نگاه اسلام امری مردود به شمار میآید. شب یلدا، شب غفلت نیست؛ بلکه شب رسیدگی به مستمندان، توجه به احوال یکدیگر و دستگیری از هم است.
امام صادق(ع) فرمودهاند: زمستان، بهار مؤمن است؛ چراکه شبهای آن طولانی و بهترین فرصت برای بندگی خداوند به شمار میآید. بنابراین باید از این فرصت استفاده کرد و در کنار صله رحم که خود عبادت است، از اسراف، پرخوری و غفلت پرهیز کرد.
در فرمان امام علی(ع) به مالک اشتر نیز آمده است که ممکن است مردم هر شهر آیینهایی داشته باشند که پسندیده باشد و حاکم موظف است آنها را تأیید کند. از اینرو، سنتهایی که در میان مردم رواج دارد اگر بر اساس قاعده عقلی باشد، از دیدگاه اسلام مورد تأیید قرار میگیرد و در نهایت میتواند در زمره اعمال مباح محسوب شود.
باید توجه داشت که شب یلدا تنها شب خوردن و پرداختن به ظواهر نیست، بلکه فرصتی برای آغاز است؛ فرصتی که انسان میتواند با بهرهگیری از حکمتهای قرآنی و اخلاقی، زندگی خود را به شکلی متفاوت آغاز کرده و به خود تلنگر بزند.
امام باقر(ع) میفرماید: صله رحم موجب پاکی اعمال، افزایش روزی، دفع بلا، آسانی حساب و تأخیر در اجل میشود. بنابراین شب یلدا و دورهمی، که عملی مباح است، اگر بر پایه اعمال خیر بنا شود، برکات فراوانی به همراه خواهد داشت.
توجه به سالمندان، رسیدگی به نیازمندان، مهر و محبت به یکدیگر، دید و بازدید، طهارت و پاکی، زیارت امامزادگان و پرداختن به دعا و نیایش، همگی از اموری هستند که مورد تأیید و تأکید اسلاماند و میتوان آنها را در آیین شب یلدا بهخوبی اجرا کرد.
انتهای پیام