در کتاب «صد میدان» از جهاد به‌عنوان هشتمین میدان یاد شده است و در تعریف آن چنین آمده: «از میدان صبر، میدان جهاد زاید. و جهاد باز کوشیدن است با نفس و با دیو و با دشمن. و جهاد را سه رکن است: با دشمن به تیغ و با نفس به قهر و با دیو به صبر. مجاهدان به تیغ سه‌اند: کوشنده مأجور و خسته مغفور و کشته شهید.
مجاهدان با نفس سه‌اند: یکی می‌کوشد، او از ابرار است. و یکی می‌یابد، او از اوتاد است. و سَیُم باز رسته، او از اَبدال است.»
در دیوان شمس؛ جهاد در ردیف طاعت و انفاق قرارگرفته است. مولانا می‌فرماید:
از عنایت‌های آن شاهِ حیات‌انگیزِ ما
جان نو دِه؛ مَر جهاد و طاعت و انفاق را
مولانا در بیتی، جهاد خویش را دستیابی به ساغر حقیقت و معرفت می‌داند و نهایت زُهد و اجتهاد خویش را در وصال به دوست منحصر می‌کند:
زهدِ من مِی؛ جهادِ من ساغر
چون مرا زهد و اجهاد تویی
در دیوان شمس، از مبارزه با نفس به‌عنوان جهاد اکبر یاد شده است.
هنگام جهاد اکبر آمد
خیز ای صوفی، بُکُن غَزایی
سلطانِ حقیقت در مقابل مبارزه و جهاد با نفس به مجاهدان، بهره و پاداش می‌دهد.
جهاد نفس کن، زیرا که اجری
برای این دهد شَه، لشکری را
امیدوارم که در جهاد با نفس و جهاد اکبر، همواره همه ما پیروز و سربلند باشیم...
انتهای پیام