بازخوانی فرهنگ صلح در سیره علوی و عیسوی

به گزارش خبرنگار ایکنا؛ سومین کنگره بین‌المللی امام علی پژوهی، امروز، ۱۴ آبان، با حضور جمعی از اندیشمندان و علاقه‌مندان در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

عباسعلی اخوان ارمکی، از جمله پژوهشگران برگزیده این کنگره به ایراد سخن ما موضوع «بررسی تطبیقی فرهنگ صلح از دیدگاه حضرت علی (ع) و حضرت عیسی(ع) راهکاری برای همگرایی پیروان ادیان» پرداخت و بیان کرد: امروزه با توجه به پیشرفت‌‌ها و رشد تکنولوژی ارتباطی در میان کشورها، میزان خشونت هم بین جوامع افزايش چشمگیری داشته است، با اين حال تجربه چندين قرن تعارضات و جنگ‌‌های مذهبی در دنیا نشان داده، كه کشورها با اختلاف و درگیری هیچ گاه به توسعه دست نخواهند یافت. آنچه مسلم است، پایه و اساس تمامی ادیان به وحدانیت خداوند و اصول اخلاقی تاکید دارد، پیروان مذاهب می‌‌توانند به جای تعصبات غیرعقلانی مذهبی، در سایه مشترکات دینی خود در فضایی دور از خشونت با صلح و صفا زندگی کنند. زیرا همه پیامبران پیروانشان را از خشونت برحذر داشته و به صلح فراخوانده‌‌اند.

وی در ادامه افزود: از آنجا که دوستان ناآگاه و دشمنان گمراه، حضرت علی (ع) را با چهره‌‌ای خشن، در حالی که شمشیری در دست دارند، جنگ طلب نشان داده و اسلام را دینی همراه با خشونت به جهانیان معرفی کرده‌‌اند و در کنار آن حضرت عیسی(ع) را با چهره‌‌ای غمزده صلح طلب نشان می‌‌دهند، بررسی تطبیقی فرهنگ صلح از دیدگاه حضرت علی (ع) و حضرت عیسی(ع) ضروری به نظر می‌‌رسد، تا راهکاری برای همگرایی پیروان ادیان باشد و موجب صلحی پایدار قرارگیرد.

ارمکی تصریح کرد: برای تقویت فرهنگ صلح، مهرورزی اهمیت ویژه‌‌ای دارد، حضرت عیسی(ع) برای این مهم فرموده‌‌اند: «سه چیز همیشه باقی خواهد ماند: ایمان، امید و محبت، اما از همه این‌‌ها محبت بزرگتر است.» همچنین سفارش کرده‌‌اند: «فقط به نیکی کردن بپرداز، زیرا کسی که نیکی می‌‌کند نشان می‌‌دهد که فرزند خداست، اما کسی که همواره خواهان بدی باشد، نشان می‌‌دهد که خدا را نمی‌‌شناسد». حضرت علی(ع) هم در این زمینه فرموده‌‌اند: «کسی که در برخورد با مردم از درِ الفت و محبت وارد شود، مردم دوستدار وی خواهند شد.» همچنین، آن حضرت فرموده‌‌اند: «مِن واجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ عَلَى العِبادِ النَّصيحَةُ بِمَبلَغِ جُهدِهِم وَ التَّعاوُنُ عَلى إقامَةِ الحَقِّ بَينَهُم» از حقوق واجب خدا بر بندگان، خيرخواهى به‌اندازه توان و يارى كردن يكديگر براى برپايى حق در ميان خود است.

این پژوهشگر حوزه دین بیان کرد: یکی دیگر از عواملی که فرهنگ صلح را در جامعه تقویت می‌‌کند، ترویج خوش‌‌بینی افراد نسبت به یکدیگر است، حضرت عیسی(ع) فرموده‌‌اند: «چیزی که انسان را نجس می‌‌سازد، سخنان و افکار پلید او است.» همچنین، فرموده‌‌اند: «خوشا به حال، پاکدلان، زیرا خدا را خواهند دید، خوشا به حال آنان که به سبب نیک کردار بودن، آزار می‌‌بینند، زیرا ایشان از برکات ملکوت بهره خواهند برد. هرگاه به خاطر من شما را ناسزا گفته، آزار رسانند و به شما تهمت زنند، شاد باشید. بلی خوشی و شادی نمایید، زیرا در آسمان پاداشی بزرگ در انتظار شماست، بدانید با پیامبران گذشته نیز چنین کردند». حضرت علی (ع) هم برای تقویت فرهنگ صلح ترویج فرهنگ خوش‌‌بینی را ضروری دانسته و فرموده‌‌اند: «خداوند دوست دارد که مردم درباره هم خوب فکر کنند و خیرخواه یکدیگر باشند.» همچنین فرموده‌‌اند: «کسی که به تو گمان نیکی برد، گمانش را تصدیق کن.» زیرا «خوش‌‌بینی اندوه را می‌‌کاهد و از افتادن در بند گناه، می‌‌رهاند».

وی با تاکید بر اینکه ترویج فرهنگ گفت‌‌وگو با پیروان ادیان برای تقویت وجوه مشترک دینی لازم است گفت: گفت‌‌وگو قانع کننده‌‌ترین موضوعی است که می‌‌تواند خالق صلح باشد، برای رسیدن به این مقصود پیروان ادیان باید درباره دین یکدیگر بیشتر بدانند و از یکدیگر بیشتر بیاموزند؛ زیرا فارغ از این شناخت، خبری از تفاهم و درک مشترک نخواهد بود و فارغ از این تفاهم و درک مشترک، احترام و اعتماد متقابل وجود نخواهد داشت و فارغ از این احترام و اعتماد، زندگی مسالمت‌‌آمیزی بوجود نخواهد آمد.

ارمکی تصریح کرد: حضرت عیسی(ع) فرموده‌‌اند: «اگر برادری به تو بدی کند، برو و خصوصی با او گفت‌‌وگو کن و او را متوجه خطایش بساز. اگر سخن تو را گوش گرفت و به تقصیرش اعتراف کرد، برادری را بازیافته‌‌ای، ولی اگر قبول نکرد، این بار با دو یا سه نفر دیگر پیش او برو، تا این اشخاص شاهد سخنان تو باشد». حضرت علی (ع) هم به یکی از کارگزاران خود سفارش کرده‌‌اند: «اي مالك از وقت و نيروي خود سهمي براي رسيدگي به شكايت دادخواهان قرار بده، براي آنان يك روز عمومي در نظر بگيركه مردم شخصا بتوانند دركنارت بنشينند و با تو درد دل كنند. در چنين نشست عمومي در برابر خدايي كه تو را خلق كرده فروتن باش، دست ماموران، نگهبانان وگارد مخصوص خود را در چنين روزي از سرمردم كوتاه كن تا سخنگوي مردم بدون وحشت بتواند حرف خود را بزنند.»

این نویسنده و پژوهشگر بیان کرد: از آنجا که عفو و گذشت باعث تقویت فرهنگ صلح می‏شود؛ عامل بسيار مؤثري برای ايجاد زندگی مسالمت آمیز به حساب می‌‌آید، زیرا عدم رعايت اين مهم زمينه اضطراب و بدبيني، قهر، عصبانيت و عيب جويي را فراهم خواهد کرد. درباره اهمیّت عفو و گذشت برای تقویت فرهنگ صلح حضرت عیسی(ع) فرموده‌‌اند: «اگر نذری داری و می‌‌خواهی گوسفندی در خانه خدا قربانی کنی و همان لحطه یادت آمد که دوستت از تو رنجیده است، گوسفند را همانجا نزد قربانگاه رهاکن و اول برو از دوستت عذرخواهی نما و با او آشتی کن. آنگاه به قربانگاه بیا و نذرت را به خدا تقدیم کن».

وی با اشاره به روایتی از امام علی(ع) بیان کرد: ایشان فرموده‌‌اند: «گذشت اوج بزرگی ها است». اوج زيبايي عفو و گذشت آن حضرت را در برخورد با قاتل خویش می‌‌توان مشاهده کرد؛ که به فرزندانشان وصیت کرده‌‌اند: «من ديروز در ميان شما بودم و امروز مايه پند شما و فردا از ميان شما خواهم رفت. اگر ماندم خودم با ابن ملجم حسابم را مي‌‌رسم و اگر از دنیا رفتم، آخرت وعده‌‌گاه من است. اگرعفو كردم، بخشش وسيله ايست براي تقرب من به خدا و ثوابي است براي شما، بنابراين، از او صرف نظر كنيد كه خدا مي‌‌گويد: آيا دوست نداريد خدا گناهان شما را ببخشد».

ارمکلی در مقام جمع‌‌بندی تصریح کرد: اگرچه حضرت عیسی(ع) برای تشکیل حکومت فرصتی پیدا نکردند، اما تمام سعی و تلاش آن بزرگوار در اندرز و نصیحت گذشت، تا فرهنگ صلح را در جامعه ترویج کنند. حضرت علی (ع) هم تمام تلاش خود را برای تقویت فرهنگ صلح انجام داده و در حالی که حاکم مسلمین بودند با عمل، صلح طلبی خود را به اثبات رسانیدند. آن حضرت هيچگاه مايل به جنگ حتی با دشمنان نبودند و اگر در نهايت مجبور به مبارزه با دشمن مي‌‌شدند، جنگ را آغاز نمی‌‌کردند.

وی بیان کرد: برای مثال، به لشكريان خود که در «صفين» مستقر شده بودند، نوشتند: «باید قبل از اينكه دشمنان با شما جنگ را آغاز كنند با آنها نجنگيد. زيرا به لطف خدا شما دليل داريد و برحق هستيد و آغاز نکردن جنگ از طرف آنها دليل ديگري به نفع شما و ضررآنها است. وقتي به ياري خدا آنها شکست خوردند، فراري را نكشيد، به كسي كه تسليم شده صدمه نزنيد، مجروحين را به قتل نرسانده، زنان را آزار ندهيد، اگرچه به شما دشنام دهند و به رهبران شما بد بگويند. همچنین، آن حضرت در «عهدنامه مالک اشتر» اصالت صلح در اندیشه خود را به خوبی تصویر نموده و با بیانِ استواری بر پیمان صلح با دشمن و وفای به عهد نشان داده‌‌اند که تا چه اندازه به صلح‌ علاقه‌‌مند بوده، که فرموده‌‌اند: «از صلحی که دشمن تو را بدان دعوت می‌‌کند و رضای خدا در آن باشد، روی بر متاب که صلح و آشتی، سربازان تو را به آسایش می‌‌رساند و از اندوه‌هایت می‌‌رهاند و شهرهایت ایمن می‌‌ماند.»